Ðoàn Nhã Văn

CÓ NHỮNG ĐÊM TRĂNG VỠ

hay là nhịp đập của vùng đất

mang tên Diên Khánh

Khi bị bứng ra khỏi quê hương, người ta thường hướng về nơi chôn nhau cắt rốn. Là nhà văn, khi phải viết bên ngoài xứ sở, không khí trong tác phẩm của họ thường ẩn hiện một vùng đất, một thổ ngơi, hay in đậm nét một nhân vật của địa phương đã ám ảnh họ suốt một thời mới lớn. Vũ Đình Kh cũng không ra ngoài thông lệ đó.

Vũ Ðình Kh đã viết về quê hương thu nhỏ của mình với một giọng văn nhẹ nhàng và đượm ngọt. Cái ngọt của những đợt trái đầu mùa nơi quê hương ông: Thành. Ðịa danh chỉ có một chữ duy nhất, nhưng nếu ai đã đi dọc đất nước đều nhớ, đó là ngã ba Thành. Hướng bắc chạy ra Ninh Hòa. Hướng Nam về vùng Cam Ranh, Phan Rang, và hướng đông về thành phố biển Nha Trang. Cũng tại nơi đây, trước kia đã xảy ra những trận đánh long trời lở đất, dai dẳng giằng co, giữa binh lính hai bên: Nguyễn Huệ và Nguyễn Ánh. Cửa Thành Ðông, Tây, bây giờ chỉ còn lại những rêu phong, mà ngay cả người dân sinh ra và lớn lên ở đây cũng hiếm khi chú ý đến một vùng đất mang đầy những dấu tích lịch sử cùng bước chân của những người đi trước giữa một thời chinh chiến điêu linh. Không xa Thành là bao, nơi con sông Cái, nhà cách mạng Trần Quý Cáp đã ngã xuống, đem máu mình nuôi dưỡng những niềm tin trong một thời loạn lạc. Rộng thêm một chút, đó là cả vùng đất Diên Khánh mà Vũ Ðình Kh đã có chút tham vọng mang cái tên Diên Khánh, mang quê hương mộc mạc, đượm thắm tình người vào những trang chữ của mình. Ở đó, không chỉ cho một cái tên sống lại, mà còn mở ra những rung cảm, để thấy rằng mỗi vùng đất của quê hương luôn ẩn chứa những sức sống tiềm tàng. Ông đã thành công, vì đã tạo được nhiều xúc cảm và để lại không ít những ray rứt nơi bạn đọc, qua nhiều truyện ngắn, trong đó có “Những Mùa Ớt Trong Ðời” và “Gió Sang Mùa”. Cũng có thể nói rằng: chính không khí đầy tình người của vùng đất này đã nuôi dưỡng và làm nên những trang chữ mang tên Vũ Ðình Kh.

Rời quê hương để đi về hướng mặt trời, lòng ai cũng đều xát muối. Riêng hoàn cảnh của Vũ Ðình Kh có khác với nhiều người trong chúng ta, bởi thân phận trước khi ra đi của ông. Nhưng cũng chính ở cái đặc biệt này, chúng ta được cơ hội nhìn lại, được biết rõ thêm về cuộc sống, được bước sâu vào vùng suy nghĩ và tâm trạng của những người thanh niên vào đời sau 1975, nhất là ở giai đoạn chuyển mùa 1975-1979. Tuổi trẻ vào đời, không có sự chọn lựa, họ phải mang màu áo lính, của chính quyền mới. Truyện ngắn Vũ Ðình Kh dựng lại những mảng đời rất tiêu biểu của thanh niên trong giai đoạn này. Sau hơn 20 năm nhìn lại, ông cho chúng ta thấy một bao dung, đầy tình người. Ở nhiều đoạn, trong nhiều truyện, ông tạo cho người đọc những cái sững sờ, như truyện ngắn “Niềm Ðau” chẳng hạn.

Viết về cuộc sống trên xứ người, Vũ Ðình Kh đi thật cặn kẽ vào một điều mà ông cho là quan trọng nhất trong đời người: Niềm tin. Khi mất niềm tin, con người mất tất cả. Vũ Ðình Kh dựng một nhân vật Ba Lan, Ivan, vì mất niềm tin đã để cuộc đời mình rớt xuống bùn nhơ, chẳng thèm đi làm, để khỏi phải đóng thuế, khỏi phải nặng gánh cấp dưỡng vợ con, sau khi đã ly dị trong một hoàn cảnh thương tâm. Và từ đó, nhân vật này có một lối sống khá đặc biệt và có một lối “trả thù” lạ lùng. Viết về những mối tình ngang trái trong một cộng đồng mới trên xứ người, ông cho thấy đằng sau những nụ cười trìu mến là những thủ đoạn, lọc lừa. Những thủ đoạn ấy được thực hiện đối với bạn bè thân nhất, và ngay cả với người phối ngẫu tật nguyền.

Ra đi là có một niềm hy vọng để quay về. Mỗi người có một cách thế trở về khác nhau. Riêng Vũ Ðình Kh, ông trở về và nhìn lại quê hương với những niềm đau rát buốt. Nhìn cái tụt hậu mà quặn tấc lòng. Nhìn cái dối trá chung quanh để thấy cả một xã hội quay cuồng trong cơn lốc. Ở đó, tình cảm giữa người với người, ngày càng co lại, để thay vào đó là những giành giật, những tha hóa, những tầm nhìn hạn hẹp, và nhất là những buông tuồng, sợ sống không đến ngày mai. Trước một xã hội đã tạo nên những con người như mất dần, có khi mất hẳn, nhân tính, Vũ Ðình Kh đã không ngần ngại dựng lại điều đó trên trang sách của mình dù biết rằng nó là con dao hai lưỡi trong nghệ thuật. Ở đây, đôi lúc ông châm biếm, lắm khi ông nhoẻn cười, nhưng là những cái cười gượng, nát lòng, khi nhìn dâu bể tang thương.

Truyện của Vũ Ðình Kh chuyên chở nhiều nét đặc thù của xã hội: một bên trong Việt Nam và một cộng đồng bên ngoài Việt Nam. Sống trên xứ người, sầu muộn bởi ngăn cách, đã đành. Bước đi trên quê hương, mà nghe những niềm đau thốn lên từ tâm can, dậy lên từ phế phủ mới là điều đáng nói. Ði giữa nơi chôn nhau cắt rún mà như đi vào một vùng đất chưa bao giờ đặt chân đến. Ông thấy mình bơ vơ giữa chốn chợ đông. Ông thấy mình lạc lõng giữa phố phường chật hẹp. Ông thấy mình lẻ loi giữa phố xá đầy người. Vì thế, khi đọc Vũ Ðình Kh, ta bắt gặp những cái cô đơn: cô đơn trong suy nghĩ, cô đơn trong tiềm thức, cô đơn đến lặng người của một kẻ trở về mảnh đất xưa, nơi bắt đầu tiếng khóc vào đời, nơi nuôi dưỡng những tấm lòng quê, nơi ẩn chứa muôn vàn kỷ niệm, mà không có được một cảm thông, một chia sẻ.

Khi vẽ những chiếc mặt nạ gớm ghiếc trong cõi nhân sinh; khi ném những cái nhìn ghê tởm vào những thay trắng đổi đen; khi muốn xóc tung quá khứ của một đời người; ở tập truyện ngắn này, Vũ Ðình Kh muốn bước về tương lai, muốn nhìn về phía trước với cái nhìn đẹp hơn và người hơn. Giọng văn của ông trong những truyện ngắn này như chậm lại và có khi giãn ra như một vết chùng, để kéo dài nỗi buồn man mác, lắm cảnh thương tâm, đã tấp vào những cuộc đời vốn chứa đầy những vết cắt.

Cho dù mở ra và đóng lại ra sao đi nữa, chúng ta sẽ không ngạc nhiên thấy Vũ Ðình Kh nuôi dưỡng và nâng niu những trang chữ bằng nhịp đập trái tim mình. Vì thế chữ nghĩa dễ tạo được rung cảm ở người đọc cùng một góc nhìn. Nhưng ngược lại, có khi nó làm người khác dị ứng, khi đứng ở một góc độ khác. Và, như tôi đã thấy, ông chấp nhận điều này, bước thoải mái về hướng mình muốn bước.

CÓ NHỮNG ĐÊM TRĂNG VỠ không phải là tập truyện đầu tay của Vũ Đình Kh. Tuy nhiên, tập truyện này đã chứng nghiệm cái “tình” mà Vũ Ðình Kh đã dành cho một vùng đất mang tên Diên Khánh. Mà Diên Khánh là một vựa trái cây của Khánh Hòa. Phải chăng, vì yêu từng hòn sỏi quê hương, yêu từng ngọn cỏ, luống rau nơi mình khôn lớn, yêu từng con dế của những buổi thiếu thời, v.v., mà ông đã viết tắt hai chữ Khánh Hòa, làm bút hiệu cho mình?

Những tấm lòng nặng tình với quê hương như thế, dù sống bất kỳ nơi đâu trên trái đất này, đều rất đáng được trân trọng.

(2000, hiệu đính 2020)

CÓ NHỮNG ĐÊM TRĂNG VỠ

VŨ ĐÌNH KH

Tập truyện

VĂN HỌC PRESS xuất bản, 2021

Tựa: Đoàn Nhã Văn

Tranh bìa: Đinh Trường Chinh

Thiết kế bìa: Lê Giang Trần

356 trang, ấn phí: US$20.00

Tìm mua trên BARNES & NOBLE

Keyword: co nhung dem trang vo

Hoặc bấm vào đường dẫn sau:

https://www.barnesandnoble.com/.../co-nhung.../1138639133...