Ed Stuhler

Trưng Cầu Dân Ý

và

Bắt Đầu Cuộc Chơi

( trích Những tuần trăng cuối cùng của CHDC Đức)

Người dịch: Thế Dũng & Thiên Trường Edition VIPEN 2012

16. Những cảnh quan đô thị phồn thịnh

‘Xám xịt, bẩn thỉu và đổ nát kinh khủng!’

                              Axel Viehweger

Còn lại những  gì đây ?

‘Việc nhà nước vỡ nợ’, Lothar de Maizière nói, ‘không phải là dịp bắt buộc phải nộp thuế giải trí. Tuy thế tôi không thể hòa giọng vào dàn đồng ca tang lễ dai dẳng này được. Ai muốn làm như vậy nên xem xem CHDC Đức trông sẽ ra sao nếu chúng ta không tái thống nhất và diện mạo các thành phố miền trung Đức của chúng ta sẽ ra sao, Erfurt ra sao, Wittenberg ra sao, Halle ra sao, trước cuộc cách mạng đã gần như là một đống đổ nát rồi, hoặc Güstrow hoặc Wismar hoặc ở đâu khác. Và vào giai đoạn cuối của quá trình này trông các thành phố này còn đẹp đẽ hơn là các thành phố anh em của chúng ở các bang cũ, vì chúng ta không tham gia xây những túp lều bê tông của những năm 50. Tôi nghĩ sự nghèo đói bảo vệ các tượng đài rất tốt, nhưng nó không được phép kéo dài hơn một thế hệ.’

Chương trình xây nhà ở của Honecker, được thông qua tại kỳ họp thứ VIII của đảng SED năm 1971, có mục tiêu là đến năm 1990 giải quyết vấn đề nhà cửa như một vấn đề xã hội. Nghĩa là ai cũng nhận được nhà riêng. Khi Honecker công bố dự án ưa thích của mình, tình trạng thiếu thốn nhà ở tại CHDC Đức rất nghiêm trọng. Hậu quả của Thế chiến II, trong đó chỉ riêng tại lãnh thổ Đông Đức đã có khoảng 850 000 căn hộ bị phá hủy hoàn toàn hoặc từng phần, từ lâu đã không khắc phục được. Trong các thành phố đâu đâu cũng thấy các khu đổ nát và khoảng trống xây dựng. Lời giải cho vấn đề này phải là sự phối hợp xây mới, hiện đại hóa và bảo tồn các công trình xây dựng cũ. Trong thực tế thì hầu hết tiền bị đổ vào việc xây mới nhà ở trên đồng cỏ. Nội đô đổ nát thấy rõ.

Bộ trưởng Xây dựng nhà ở Axel Viehweger của đảng Tự do nói: ‘Trước đây không lâu tôi được xem các thước phim do một cá nhân quay vào năm 1990. Ông ta đơn thuần đi trong phố và quay video. Mọi thứ màu xám. Xám xịt, bẩn thỉu và đổ nát kinh khủng. Người ta quên đi nhiều điều, hồi đó chúng tôi cũng không cảm nhận như vậy, trong lúc ấy thì người ta sống. Chúng tôi biết đường lối chỉ đạo, biết những mục tiêu hoành tráng, ai cũng biết là sẽ không như vậy. Mái nhà san sát, sống khô khan và an toàn, sống ấm áp và nhiều thứ tương tự như thế nữa, chúng tôi biết các khẩu hiệu và tính gian dối của

Nhưng tôi nhắc lại lần nữa, và có lẽ điểm đặc biệt là ở đó: Khi đang sống qua thời đó, người ta không thấy nó tồi tệ như sau này nhìn lại. Thực sự rất tồi tệ! Đặc biệt khi tôi nhìn vào thành phố mới của Dresden. Tôi sống giữa thành phố Dresden mới đang ngày một đẹp lên này. Khu nhà cũ được trùng tu, cuộc sống trẻ trung, có phần rồ dại, đôi khi là những cuộc vui náo nhiệt, đều có cả. Năm 1990 đây là một quang cảnh hoang tàn! Quang cảnh hoang tàn với đúng ý nghĩa của từ đó. Và nếu không có cuộc cách mạng thì nó đã không được như bây giờ. Có lẽ mọi thứ đã bị phá sập hết. Có lẽ ở thành phố mới giờ chỉ có nhà lắp ghép, hoặc là bị bỏ hoang như từ trước đến giờ. Tôi không biết là sẽ thành cái gì, có lẽ là khu bỏ hoang hơn là khu nhà ở.’

Để ám chỉ những hậu quả tai hại nhìn đâu cũng thấy của chương trình nhà ở Honecker người ta chế nhạo ‘Phá tan hoang không cần vũ khí’. Những nhà hoạt động môi trường và những người thuộc phe đối lập than vãn về ‘thế giới bê tông hóa’ họ đang phải sống. Trong khi ấy đối với phần lớn mọi người được phân nhà mới là quà tặng của chúa trời!

‘Thế giới bê tông hóa ấy à?’, bộ trưởng Nhà ở hỏi và kể lại kinh nghiệm của bản thân: ‘Vào thời điểm đó tôi sống trong một căn nhà lắp ghép và không lấy thế làm buồn, vì trước đó tôi sống trong một ngôi nhà cũ bị thanh tra xây dựng quản chế, với khu vệ sinh ở bên ngoài. Nghĩa là với tôi, dân thường CHDC Đức với hai đứa con, thì ngôi nhà lắp ghép WBS-70 ở Dresden này là một điều may mắn! Tôi đã chờ đợi nó từ lâu. Nước rỉ từ tường ra, một nhà tắm bé tẹo, nhưng là nhà tắm. Trước đấy tôi làm gì có. Trước đấy tôi có một buồng tắm trong hành lang. Vì thế ta luôn phải nhìn thế giới bê tông hóa trong mối tương quan. Bây giờ tôi cũng không muốn sống ở đó nữa, nhưng tôi không quên là mình đã sung sướng thế nào khi được nhận căn hộ này, ngay cả khi đó là một căn hộ nhận cuối năm để hoàn thành kế hoạch. Cả tòa nhà chỉ có một loại giấy dán tường và không có cửa sổ chớp vì bản lề đã long mất. Nhưng người ta cũng chỉ làm được có vậy, và tôi đã sống hạnh phúc trong căn hộ này!’

Chính phủ mới thực hiện ngay một cái nhìn tổng quan về hoàn cảnh các khu nội đô. Người ta nhanh chóng thấy rõ toàn bộ mức độ đổ nát và rằng phải sắp xếp lại thứ tự ưu tiên ngay lập tức. Viehweger nói: ‘Tôi rất mừng vì chúng tôi thống nhất được với chính phủ CHLB Đức khá nhanh chóng về việc bắt đầu hỗ trợ xây dựng đô thị với những đô thị thí điểm. Thế là trong nửa năm này đã có khá nhiều tiền đổ vào một số đô thị thí điểm. Ví dụ như Meißen. Ở đấy đổ nát, và người ta đã chứng kiến các mái nhà tiến triển nhanh ra sao. Trước hết là tiêu nước, sau đó là tôn tạo. Việc này rất cấp bách, và được thực hiện ngay. Tôi rất mừng là quy mô này được nhìn nhận giống nhau không phân biệt đảng phái ở khắp mọi nơi: Chúng tôi phải tiến hành việc gì đó cho các khu nội đô, phải tôn tạo. Trước hết là các khu nhà cũ! Vì đó là cá tính văn hóa của chúng tôi! Người ta thường quên mất là các khu trung tâm thành phố là cá tính văn hóa của chúng ta. Trung Âu. Ở nơi nào khác trên thế giới sẽ có những cá tính khác, nhưng ở chỗ chúng ta thì nó đã sinh ra từ thời Trung cổ. Văn hóa của chúng ta luôn gắn với đô thị. Vì thế điều rất quan trọng là đô thị của chúng ta hoạt động, đáng để ở. Ngay cả khi mới đây chúng ta nói về việc tái cấu trúc đô thị và giải tỏa, thì mọi thứ vẫn rất cần thiết. Dân số giảm đi, đô thị phải giảm theo, nhưng thứ còn lại, dù lớn dù nhỏ, cũng phải hoạt động và đáng để ở. Đó là đặc tính của chúng ta.’

Nhưng trước khi những khoản tiền cần thiết được đổ ra thì các mối quan hệ sở hữu phải được sửa đổi nhanh chóng. ‘Khi đó có những khuynh hướng rất khác nhau. Cụ thể ví dụ như là với các hợp tác xã. Có những người được ủy quyền chuyển giao các căn hộ, tương tự như trong ngành công nghiệp, cho công ty Ủy quyền và muốn bán hết đi. Mọi thứ đều phải được tư nhân hóa, dù là cho ai đi nữa, cho người thuê nhà lẻ, các công ty tầm trung, chúng ta bán hết đi. Tôi không bao giờ nghĩ như thế, và tôi tin mình nghĩ như thế là đúng và cũng đã tìm cách đấu tranh vì nó.

Tôi xuất thân là nhà vật lý, tức là không phải là chủ doanh nghiệp nhà ở, người ta không thể biết hết mọi thứ. Mục đích của tôi là, dĩ nhiên cũng được các cố vấn ủng hộ, ở đây tôi rất thành thực, xây khu tập thể. Từ các bang Tây Đức cũ, cả ở các nước châu Âu khác nữa, chúng ta biết được khu tập thể quan trọng thế nào – để bảo trợ xã hội cho người dân với nghĩa chân xác nhất của từ này. Phải có được, phải bảo đảm được điều đó. Có thể nói là chúng tôi đã quy định trong luật là phải xây các khu tập thể. Tốt nhất là khoản dự trữ này phải được lấy ra từ ban quản lý khu tập thể[1] và chuyển vào công ty quản lý tập thể cũng thuộc sở hữu của khu. Đó là ước nguyện chính trị của chúng tôi.

Và mong ước thứ nhì là họ được nhận đất đai họ chưa từng có vào thời CHDC Đức. Và nhận với giá hợp lý, hồi đó là từ một đến ba Mark một mét vuông, tùy vào diện tích căn hộ và vị trí khu đất. Đó là cơ sở để người ta tự túc được và có khả năng trả nợ. Gắn với nó là việc bồi thường, một chủ đề lớn cũng có trong hiệp ước thống nhất. Chúng ta làm gì đây? Có cho bồi thường không? Đã có những cuộc thảo luận kéo dài và chúng tôi đã cho phép bồi thường, để các chủ sở hữu cũ được nhận lại khu đất của mình và đầu tư mới, đấy là điểm quan trọng.’

Chủ đề đặc biệt gây tranh cãi là thuê nhà. Giá thuê nhà ở CHDC Đức, 35 Pfennig đến 1,8 Mark một mét vuông, có thể nói là giá thuê chính trị, được trợ giá rất nhiều – không thể dùng số tiền này để bảo trì chỗ ở được. Đó là thời kỳ của những lời kêu gọi ‘Chúng ta là một dân tộc’. Trong các cuộc biểu tình trên đường phố có những biển hiệu ‘Chúng tôi muốn thống nhất nước Đức!’ Nhiều người không thể và không muốn thấy điều đó có hậu quả ra sao. Thống nhất nước Đức ngay lập tức, nhưng tốt nhất là có giá thuê nhà CHDC Đức và không bị thất nghiệp.

Viehweger nói: ‘Ai cũng thấy rõ là chúng tôi sẽ phải tiến tới giá thuê nhà trụ được trên thị trường sau một khoảng thời gian quá độ nhất định để nhờ đó dù là người cộng sản hay chủ sở hữu tư cũng đều được nhận các căn hộ này, để có phương án trùng tu nhà cửa, nhận tín dụng. Và để chuẩn bị cho hướng này, tôi đã đem tới hội đồng bộ trưởng một phương án tăng tiền thuê nhà trọn gói. Hội đồng bộ trưởng đã tán thành, mặc dù tất cả đều biết là sẽ có tiếng kêu thét đòi giá một đồng Mark một mét vuông, tăng giá trọn gói một Mark, đồng đều cho mọi căn hộ ở CHDC Đức. Lúc đó đã có rất nhiều đơn khiếu nại, một tiếng thét, trong báo giới cũng có phần nào.

Trong các đơn khiếu nại có viết sao chúng tôi lại có thể tăng giá thuê nhà không thôi, trước đây lúc nào chả miễn phí! Hoặc là người ta vừa muốn mua một chiếc ô tô mới đã dùng rồi, và cũng nghĩ đến chuyện đi nghỉ, người ta không thể đơn giản tăng giá thuê nhà vào lúc này được! Ở đây ta thấy những giá trị đã bị chuyển dời. Một căn hộ không có giá trị gì hết! Không mất xu nào cho nó, nhà nước đã cấp sẵn cho rồi.

Vào thời điểm đó chúng tôi biết ơn mọi nhà đầu tư. So với các nước Đông Âu khác cũng có những điều kiện ban đầu như nhau – tức là Tấm màn Sắt, hệ thống chính trị tương tự và rồi cách mạng, một hệ thống mới -, chúng tôi có được ưu thế lớn là đã có thể nhanh chóng làm rõ bằng luật định. Quy định rõ ràng nghĩa là an ninh. An ninh tài chính, dù là với ai đi nữa. Số tiền lớn nhất hồi đó chảy vào CHDC Đức đến từ bên ngoài. Nó không đến từ bên trong nước CHDC Đức. Dù sao thì với việc xây dựng nhà cửa là thế, nhưng với cả những thứ khác nữa. Nó đến từ bên ngoài và đến vì số tiền này được an toàn, đến một lúc nào đó tôi sẽ được nhận lại nó, vì nó đang đi đúng hướng. Nếu trong lúc đó có điều gì xảy ra, thì sẽ có một phiên tòa, và rồi nó sẽ đi lối của nó. Ở chỗ chúng tôi người ta đầu tư nhiều tiền không tin nổi, và nội đô thực sự đã phát triển hết mức trong vòng mười năm. Thế là nhanh!’

‘Anh hãy đi qua các nội đô Đông Đức’, de Maizière cũng yêu cầu, ‘hãy xem các thành phố cổ có ý nghĩa lịch sử giờ ra sao, và hãy nghĩ xem trông chúng sẽ thế nào nếu CHDC Đức còn tiếp tục tồn tại thêm 20 năm nữa. Erfurt và Quedlinburg, nhưng cả Wismar và Görlitz nữa. Những quang cảnh phồn thịnh Kohl đã hứa hẹn và vì chúng mà ông ấy đã bị chế nhạo nhiều, nếu giờ đây ai không thấy như vậy thì họ hoặc là mù hoặc độc ác.’

17. Tán thưởng ông Bộ trưởng

‘Nếu không thì ai sẽ làm đây?’

Rainer Eppelmann

Lothar de Maiziere và mục sư  Rainer Eppelmann- Bộ trưởng Giải trừ quân bị và Quốc phòng của DDR  bắt đầu vào cuộc.

Bộ trưởng Giải trừ quân bị và Quốc phòng Eppelmann đang đứng trước một nhiệm vụ khó khăn và chẳng bõ công: Giải tán quân đội nhân dân (NVA) của CHDC Đức. Khi nhậm chức, ông 46 tuổi và, theo lời ông, có một ‘lý lịch hỗn tạp’. Trong mười lăm năm qua người theo chủ nghĩa hòa bình và cựu lính xây dựng làm mục sư trong giáo xứ cứu tế Berlin:

‘Tôi biết là hoàn cảnh của mình khác hẳn một bộ trưởng Quốc phòng CHLB Đức, ví dụ như chuyển đổi thủ tướng từ SPD sang CDU hay ngược lại. Lúc đó dĩ nhiên nội các cũng được thay thế, và giờ đây một người thuộc một đảng khác đi lên vị trí này. Người mới đến có thể cho rằng các sỹ quan và tướng lĩnh sẽ trung thành với ông ta y như với người tiền nhiệm, dù người đó thuộc một đảng khác.’

Người tiền nhiệm của Eppelmann, thủy sư đô đốc Theodor Hoffmann, bộ trưởng Quốc phòng trong nội các của Modrow, đã bắt đầu cải cách quân đội, thải hồi toàn bộ các sỹ quan chính trị và sa thải hàng loạt các tướng lĩnh chóp bu.

Tôi hiểu rõ là giờ đây mình phải làm việc với những người đã lên một kế hoạch cụ thể cho đời họ. Đại tá hoặc tướng của quân đội nhân dân, ông ấy đã tự nhìn nhận mình như là một người bận rộn trong nhiều năm. Cuộc đời được sắp xếp rõ ràng trước mặt ông. Nếu không phạm lỗi, có thể ông còn lên nữa, còn trở nên quan trọng hơn nữa hoặc ít nhất thì cũng sẽ đứng vững được ở cấp độ hiện tại. Về cơ bản ông ấy có một cuộc sống bận rộn, quy củ rõ ràng.

Và giờ đây đột nhiên ở đất nước ông sống xảy ra một điều thật đáng ngạc nhiên và khác biệt đến nỗi ông bắt đầu hiểu là tất cả các dự định, hi vọng, bảo đảm của mình đã mất hết. Ông phải lên kế hoạch mới. Ngày mai ông ấy có còn là sỹ quan được không? Ông có phải làm việc gì khác không? Tôi đã được chứng kiến hầu hết những người đàn ông này đều lo lắng, hoài nghi, sợ hãi, căng thẳng. Tức là tôi hiểu rõ là sẽ là một thách thức nhân bản lớn để đem lại cho những người này cảm tưởng là tôi sẽ đánh giá rất nghiêm túc các bạn trong hoàn cảnh của mình, mà tôi thấy rất rõ. Đánh giá nghiêm túc cũng vì thói vị kỷ nữa. Họ đã có thể có phương sách, có thể đã phá tan mọi thứ. Họ có tiềm năng quân sự để làm điều này.

Với tôi một điều quan trọng nữa là tìm ra cho họ một giải pháp nhân bản mà họ có thể chấp nhận được như là một điều hợp lý với tất cả chúng tôi. Vì tôi nghĩ tất cả các thành viên trong nội các của Lothar de Maizière đều hiểu rõ điều đó: Một trong các nhiệm vụ quan trọng nhất của chúng tôi là duy trì sự yên bình trong lòng xã hội, nếu không thì chúng tôi sẽ chẳng thay đổi được gì hết. Lúc đó thì tình trạng lộn xộn sẽ đổ lên đầu chúng tôi.’

Tình hình quân đội rất hỗn loạn. Những vụ đào ngũ xảy ra hàng ngày, lính NVA vượt qua biên giới sang CHLB Đức và đi mất. Theo luật CHDC Đức còn hiệu lực thì như thế là đào ngũ. Lẽ ra nó sẽ gây nên căng thẳng trong quan hệ giữa hai nước Đức, nhưng hai phía đều không phóng đại vấn đề này lên.

‘Sau đó tôi nhanh chóng hiểu rằng anh phải cho người ta thấy có tiền đồ, có tương lai, một tương lai thực tế để họ tin được, thì khi đó họ cũng sẽ đi cùng trên một con đường không quen thuộc, ngay cả khi con đường đó có nhiều rủi ro hơn và trông khác hẳn những gì họ đã hình dung ra. Chỉ khi họ tuyệt vọng, khi họ có cảm giác là bị dồn vào góc tường và bây giờ là vấn đề sinh tử, thì người ta không được ngạc nhiên nếu họ có phản ứng bạo động hoặc không có lý trí.

Và vì thế chúng tôi bảo, đầu tiên phải cố gắng thu nhận càng nhiều người không bị buộc tội là làm việc cho Stasi càng tốt vào một lực lượng quân đội thống nhất nếu có. Chúng tôi thấy rõ là điều đó sẽ không hoàn toàn dễ dàng. Chúng tôi đang ở trong những cuộc đàm phán giải trừ quân bị phức tạp nhất giữa NATO và hiệp ước Warschau. Thực tế thì người ta đang đếm từng khẩu pháo nòng ngắn, từng binh sỹ. Điều đang diễn ra tại nước Đức lúc này đương nhiên sẽ ảnh hưởng đến các cuộc đàm phán này, rõ ràng là thế. Và từ nước CHLB Đức rất nhanh chóng có những dấu hiệu cho thấy các cấp bậc nhất định sẽ không được nhận vào lực lượng quân đội chung đang được gắng sức tạo ra. Và sau đó nhanh chóng thấy rõ hình dung của người Tây Đức: Chúng tôi không thu nhận các tướng và đại tá được. Họ có chức vụ rất cao và trong nguyên nhân sâu xa của chức vụ đó hiển nhiên họ cũng phải là những người ủng hộ chế độ khiến người ta không dám để họ gia nhập một lực lượng quân đội khác.’

Nhiều người tự nguyện rời bỏ NVA vì nhận thức chính trị, vì họ không tưởng tượng ra việc trong tương lai sẽ mặc quân phục của ‘địch thủ’, những người khác thì vì đoán được cơ hội được thu nhận là rất thấp. Có một cái gọi là ‘quy định cái bắt tay vàng’: Ai tự nguyện ra đi sẽ nhận được một khoản tiền chuyển tiếp 5000 Mark. Nhiều sỹ quan công binh được đào tạo làm kỹ sư xây dựng và có thể tham gia vào nền kinh tế đã tận dụng khoản này.

‘Giới lãnh đạo quân đội chúng tôi nhanh chóng thấy rõ sẽ là không thực tế nếu cho rằng lực lượng quân đội nhân dân sẽ được thu nhận hết. Nhưng chúng tôi đã nói, ở đây cũng là lợi ích của toàn xã hội và để duy trì sự yên bình trong xã hội, là những người không được thu nhận cũng phải có được cơ hội sinh sống, nếu không thì chúng tôi sẽ tạo ra ở đây một sự bất ổn, rủi ro tiềm tàng, vô trách nhiệm về chính trị. Chúng tôi phải đưa ra phương án giải quyết để họ mở được một công ty, để dựa trên bằng cấp có được họ có cơ hội để phát triển một tiền đồ mới và bắt đầu cuộc sống mới mà không cần tới bộ quân phục, ở bên ngoài lực lượng quân đội nhân dân.’

Trong cuộc họp tư lệnh đầu tiên tân bộ trưởng trình bày những ý tưởng này trước các sỹ quan có mặt và nói đến dự định của mình cho những tháng tới: ‘Lúc đó có một điều đã xảy đến, mà như sau này người ta bảo tôi, chưa bao giờ xảy ra trong quân đội của một quốc gia. Khi tôi kết thúc bài phát biểu, các tư lệnh đứng dậy và vỗ tay tán thưởng, vì họ đã nghe chính điều này: Chúng ta không thể thu nhận tất cả được, chúng ta không tự quyết định điều đó, nhưng chính phủ CHLB Đức cũng không quyết định điều đó một mình được. Nhưng chúng ta sẽ không muốn để ai mất hết tiền đồ. Những ai không có cơ hội được thu nhận vào quân đội CHLB Đức sẽ phải được nhận một cơ hội nghề nghiệp khác, nếu như họ chưa vào độ tuổi người ta có thể nói là anh có thể về hưu non. Nhưng sau đó họ sẽ được thải hồi một cách tử tế, cho đến phút cuối chúng tôi cũng vẫn làm được như vậy, ít nhất là chừng nào tôi còn làm bộ trưởng. Và điều đó đã thuyết phục được và làm yên lòng các sỹ quan.’

       Quốc vụ khanh Quốc phòng Werner Ablaß ngày nay vẫn làm việc ở Strausberg. Phòng làm việc của ông là dẫy phòng của các tổng tham mưu trưởng trước đây của khối Warschau với các đồ đạc nguyên thủy và vải dán tường: ‘Thế là chúng tôi thấy rõ là từng phần của NVA sẽ được thu nhận. Tôi đã nghĩ đến một con số lớn hơn, tôi cũng nghĩ như thế lúc đi đàm phán, tôi sẵn lòng thừa nhận điều đó. Nhưng sau đó khi Lothar de Maizière như là ngoại trưởng đương nhiệm cùng Genscher ấn định, thì mọi thứ rõ rành rành là quân đội CHLB phải giảm quân số, NVA phải giảm quân số. Và thay vì 30 000 binh lính chuyên nghiệp và thời vụ như dự kiến thì con số sau đó ít hơn thấy rõ. Cũng chính vì thế mà luôn có những lời chỉ trích. Nhưng tôi phải nói thế này, CHDC Đức sát nhập vào CHLB Đức chứ không phải là ngược lại!’

‘Có người đã nói với tôi: ‘Trời ơi, sao ông là mục sư lại còn phải trở thành bộ trưởng?’ Tôi đã cố ý chọn là bộ trưởng Giải trừ quân bị và Quốc phòng. Tôi trả lời: ‘Thế thì ai đây? Một ông tướng chăng? Một ông tướng NATO hay là một ông tướng của quân đội nhân dân? Ai đây cơ chứ?’ Tôi thấy việc một người theo chủ nghĩa hòa bình trở thành bộ trưởng Quốc phòng là điều tốt nhất có thể xảy tới với nền quân đội này. Tất cả các bộ trưởng Quốc phòng trên trái đất này phải đạt được một điều kiện căn bản là tất cả bọn họ phải chứng tỏ được mình là những người theo chủ nghĩa hòa bình! Tôi tin lúc đó nền chính trị của chúng ta trông sẽ khác đi chút ít.’

Ablaß nói: ‘Rất nhiều hi vọng gắn với con người của Eppelmann: Đây là một ông mục sư, thực sự ông ấy phải có nghĩa vụ với đồng loại. Và trong bài phát biểu đầu tiên của mình tại buổi họp tư lệnh ngày 2 tháng Năm ông ấy đã hứa với 450 tư lệnh có mặt là mọi sự sẽ diễn ra trong sự dung hòa xã hội. Dĩ nhiên ông ấy cũng mắc sai lầm và bảo sau khi nước Đức thống nhất ở phần này của nước Đức sẽ có một lực lượng quân đội Đức thứ hai. Nhiều người đã bấu víu vào đó. Sau đấy ông ấy đã chữa lại dù hơi muộn, lúc đó là buổi họp tư lệnh lần hai vào tháng Chín.’

Bộ trưởng Quốc phòng nhớ lại buổi họp thứ hai: ‘Bầu không khí buổi đó kém hơn, và cụ thể là vì một phần những hi vọng tôi từng có đã không hiện thực hóa được trong các cuộc đàm phán với chính phủ CHLB Đức. Về số sỹ quan được thu nhận thì sau này giảm đi khoảng 2000 người so với hi vọng ban đầu của chúng tôi, và so với Stoltenberg hứa hẹn với tôi lúc đầu. Nhưng Stoltenberg không phải là người đấu tranh. Và chức vụ của ông ấy trong nội các kém hơn so với Hans-Dietrich Genscher.’

‘Mọi sự xảy ra ở lực lượng NVA là khá trật tự’, Lothar de Maizière kết luận. ‘Tôi nghĩ nhờ quân đội vốn quen kỷ luật và biết lúc nào thì làm gì. Liệu chúng tôi có loại đi những người lẽ ra đang được ở lại hay không thì có thể còn để ngỏ. Từ ngoài nhìn vào thì việc thống nhất quân đội CHLB Đức và NVA gần như diễn ra êm đẹp nhất, được thực hiện tốt nhất.’

Ở CHDC Đức có vô số vũ khí. Đây không chỉ là trang bị của NVA, mà còn là vũ khí của bộ Nội vụ, bộ An ninh Nhà nước và các lực lượng vũ trang. Chúng được lưu kho tại chỗ của NVA, lực lượng đảm bảo an ninh canh phòng đối với kho súng đạn khổng lồ này tới phút chót. Một danh sách sơ bộ được soạn ra; chưa ai từng biết con số chính xác. Ablaß nói: ‘Chưa ai đếm và phân loại chúng cả.’

‘Vào lúc đầu tôi đưa ra nhiệm vụ lên danh sách khí tài đang có’, bộ trưởng Nội vụ Peter-Michael Diestel nói. ‘Trong thời tôi đương nhiệm các ủy viên ban chấp hành trung ương và bộ chính trị cũng bị tước vũ khí, một bộ phận còn có nhiều vũ khí! Về nguyên tắc là không có đăng ký sử dụng hoặc không theo luật, mà là các quà tặng, vũ khí săn bắn họ kiếm được ở đâu đó.

       Những vũ khí hạng nặng nhất trong phạm vi của bộ Nội vụ là vũ khí chống tăng, xe tăng, xe tăng thám báo, súng máy cỡ to nhỏ và vv. Tất cả đều là những khí giới ngày nay không đặc trưng đối với cảnh sát. Việc giải trừ quân bị các lực lượng vũ trang của giai cấp công nhân đã được thực hiện khá thành công. Khí giới được bảo tồn an toàn trong các kho súng đạn. Nhưng khi xem bản tổng kết xem vũ khí nào đang có và phải có dựa trên các số liệu sổ sách, chúng tôi xác định là có chênh lệch ghê gớm. Rất nhiều sỹ quan của bộ An ninh nhà nước, những người đứng cạnh cố vấn cho ủy ban giải trừ quân bị, biết là có khoảng bao nhiêu vũ khí tại đây và bao nhiêu đã được phát đi. Tức là một mớ hỗn tạp các số liệu. Và chúng tôi lo sợ vì số vênh này. Sợ những vũ khí bất hợp pháp, vũ khí đen. Nhưng tôi rất mừng là trong số đó vào thời gian này không có vũ khí nào được sử dụng và con số phần trăm cao kể cả so với ngày nay này đã không làm hại đến an ninh công cộng.

Tôi tin chắc là thời CHDC Đức con số vũ khí đang có là rất rõ ràng. Nhưng tiếc là các lực lượng chính trị mới sau ngày 18 tháng Ba năm 1990 không tổng kết và làm rõ được phần nào những vấn đề phức tạp này.’

Nhưng số được lưu kho của NVA, theo như Eppelmann tin chắc, là đảm bảo: ‘Chúng tôi có đầy các thiết bị chiến tranh, vũ khí và đạn dược, không chỉ của quân đội nhân dân, mà vào tháng Tư khi công ty Thể thao và Kỹ thuật bị giải thể, các lực lượng vũ trang bị giải thể, họ đều có vũ khí và đạn dược cả. Điều đó có nghĩa là chúng được thu lại về chỗ chúng tôi. Chúng tôi phụ trách chúng. Sau đó chúng tôi đã chất các vũ khí và đạn dược này vào các gara vì không có đủ kho để lưu. Sỹ quan phải đổi gác vì không đủ người canh giữ. Và với tôi đó là một trong những năng lực kho vận tối thiểu cũng đáng được thừa nhận nhất, nếu không phải là đáng khâm phục nhất của quân đội nhân dân. Sau tất cả những gì tôi được biết, tôi cũng đã cho báo cáo, không hề có khẩu súng nào bị đánh cắp. Không bị mất cắp gì hết.’

Có những bản tổng kết đáng tin cậy về số lượng vũ khí lớn, xe tăng, máy bay và bất động sản.

‘Chúng tôi đã cân nhắc’, Werner Ablaß nói, ‘nếu chúng tôi còn vài năm nữa, thì chúng tôi sẽ tự xây dựng một nền công nghiệp chuyển đổi. Đã có chuẩn bị về luật chuyển đổi. Chúng tôi nói muốn tự làm điều đó vì dĩ nhiên nó đem lại cho người lính sắp xuất ngũ cơ hội tháo rời và cắt nhỏ những chiếc xe tăng họ từng lái để làm phế liệu. Chúng tôi đã nghĩ nó có thể trở thành một phần của nền kinh tế quốc dân. Nhưng rồi sau đó không thực hiện được nữa, ngoài ra điều đó cũng còn phụ thuộc vào tình hình chính trị nữa.

Chúng tôi cũng cân nhắc xem có thể chuyển cho các đối tác trong hiệp ước Warschau những gì, vì người Hungary, người Ba Lan, người Séc đều bày tỏ nguyện vọng. Chính người Hungary bị người Xô viết đối xử như con ghẻ về mặt các vật liệu mới. Và khi thấy rõ là nước Đức sẽ thống nhất sớm hơn, ban đầu chúng tôi còn dự tính là hai năm, thì có những tín hiệu rõ ràng là liệu chúng tôi có thể bán chúng cho bạn bè mình một cách thuận tiện hay không. Chúng tôi đã cân nhắc điều đó và còn soạn cả các hợp đồng nữa.

Thủ tướng Xô viết Ryshkow chuyển cho Lothar de Maizière một danh sách mong muốn, những thứ người ta muốn lấy lại, những thứ không bao giờ được phép để rơi vào tay kẻ thù. De Maizière đưa cho tôi danh sách này và giao cho tôi trách nhiệm tuân thủ hợp đồng. Sau đó tôi đã gần như trả lại cho những người Xô viết một số thứ mặc dù chúng tôi đã thanh toán tiền. Ví dụ như là kỹ thuật mã hóa, dấu hiệu bạn/thù.’

Ngày 14 tháng Sáu ở Strausberg diễn ra hội nghị thường kỳ và được ấn định từ lâu của các bộ trưởng Quốc phòng khối Warschau. Đó là hội nghị lần thứ 25, và sẽ là hội nghị cuối cùng. Thực ra nó phải kéo dài hai ngày, nhưng lại kết thúc sớm – có lẽ người ta không còn nói gì được nhiều với nhau đến thế nữa. Trong buổi họp báo sau đó bộ trưởng Quốc phòng Liên Xô Jasow trả lời câu hỏi trong thời gian tới có thể có thêm hiệp ước Warschau nào nữa không: ‘Dẫu sao tôi vẫn hi vọng là có!’ Vào thời điểm đó vẫn chưa có ai nhắc đến việc giải thể liên minh này, mà có lẽ nhắc nhiều hơn đến việc mất đi một đồng minh quan trọng, CHDC Đức.

Eppelmann nói: ‘Hungary là nước thứ hai có một bộ trưởng dân sự. Và tôi còn nhớ là ông Jasow chờ đợi người Hungary hứa ở hội nghị này là họ sẽ ở lại cả khi người Đức đã rời bỏ hiệp ước Warschau ra sao. Và ông ấy dĩ nhiên đã không hứa được với họ điều đó vì trong lúc đó ở Hungary tình hình cũng đã thay đổi. Và rồi ngày một khó xử hơn vì Jasow cứ dướn mãi người lên và chờ được nghe họ hứa điều đó.

Và rồi tôi đã cứu vãn được tình huống bằng cách nói với người đồng nhiệm Liên Xô: ‘Xin lỗi ông, ông ấy không thể hứa được! Ngay cả nếu như ông ấy có muốn, vì đó là ý kiến của ông ấy và vì bây giờ ông đang rất muốn nghe ông ấy nói điều đó thì ông ấy cũng không được phép hứa! Chính phủ và quốc hội Hungary sẽ quyết định điều đó, chứ không phải là bộ trưởng Quốc phòng Hungary!’ Và đến lúc đó thì Jasow mới thôi không nhất nhất đòi như vậy nữa.’

Sau khi thấy rõ là CHDC Đức sẽ được ra khỏi hiệp ước Warschau vào tháng Chín, tổng tư lệnh liên minh, tướng quân đội Lobow[2] mong muốn có một buổi lễ mừng có tập trận và duyệt binh, nếu có thể được thì có sự tham gia của toàn bộ các lãnh đạo nhà nước và chính phủ. Werner Ablaß nói: ‘Sau hội nghị thượng đỉnh Kaukasus de Maizière đã triệu tập chúng tôi đến một phiên họp đặc biệt của nội các. Và vì lúc đó Rainer Eppelmann đang đi nghỉ mát, tôi đã hoạt động với cương vị bộ trưởng. Ông ấy đã đọc cho chúng tôi chép các điều khoản của ông ấy về cuộc thống nhất hiện đang sắp diễn ra. Không có gì được in ra cả, mọi người đều chép tay. Tôi là người duy nhất còn giữ các điều khoản này, sau đó chính tôi đã đọc cho cô thư ký của mình đánh máy. Và vào 17 tháng Bảy tại Storkow trong một buổi họp báo tôi đã nhân tiện nhắc là mình từ chối việc tập trận. Như thế là dở, người ta không làm như thế, người ta làm những việc như vậy thông qua con đường ngoại giao. Nhưng tôi đã nói với báo giới điều đó vì nghĩ là điều gì đã nói ra thì không rút lại được.

Ngày 19 tháng Bảy Lobow bay đến gặp tôi ở Strausberg. Ông ấy đề nghị một chuyến thăm xã giao quy mô nhỏ. Và rồi ông ấy đã chửi rủa tôi, đúng là ông ấy đã chửi rủa tôi, còn gào thét nữa. Có một biên bản tôi còn giữ. Và câu cuối kết thúc bằng – tôi không hét lên đáp trả và lắng nghe rõ ràng -, tôi tuyên bố với ông ấy là cuộc nói chuyện đã kết thúc và không có điều gì mới cần nói cả.

Buổi lễ lớn mừng ngày rời bỏ hiệp ước Warschau vào tháng Chín sau đó kéo dài đúng mười hai phút trong một nhóm nhỏ.’

[1] Phần lớn các căn hộ ở CHDC Đức thuộc ‘sở hữu toàn dân’. Các ban quản lý khu tập thể (KWV) là các công ty nhà nước phụ trách bảo trì nhà cửa và vì thế hoàn toàn bị yêu cầu quá mức.

[2] Wladimir Lobow là tổng tư lệnh các lực lượng quân đội thống nhất năm 1989/90.

Ed Stuhler

Trích từ:

Những tuần trăng cuối cùng của CHDC Đức của Ed Stuhler NXB Ch. Links năm 2010

Nguyên tác tiếng Đức: Die letzten Monate der DDR của Edstuhler

Người dịch: Thế Dũng & Thiên Trường -Bản quyền tiếng Việt của VIPEN Edition

VIPEN xuất bản theo  hợp đồng chuyển nhượng Bản quyền

giữa Ch.Links Verlag với VIPEN Edition(www.vipen.de)

Sách dầy: 306 tr. Khổ 14 x 21 cm Thiết kế bìa: Thai Gottsmann -Trình bày sách: Vũ Xương Minh Phát hành tại CHLB Đức từ tháng 05.2012 Giá sách: 15,90 Euro

Đặt mua theo địa chỉ: peter.knost@berlin.de hoặc the.dung@vipen.de

http://www.gio-o.com/TheDung.html

© gio-o.com 2013