ngày tranh fk @ san Francisco

 

lê thị huệ

 



 

tản mạn

 

H́nh như tôi nghe ra trong chùm gió trướng của mùa hè năm nay bảo tôi đi đâu cũng hăy nhanh chân về kíp xem triển lăm tranh Frida Kahlo.

 

Tôi leo xe lửa đi về hướng San Francico đến San Francisco Museum of Modern Art.

 

Xe lửa lướt bồng bềnh bay qua những đồi lũng cùng những phố dưới mặt đất. Xa xa Cal Hayward ngày nào bây giờ thành Cal East Bay. Tôi đă sống qua vùng Bay này mấy chục năm.  Mỗi năm đi dự những ngày hội thảo conference ở UC Berkeley và Cal Hayward như chúng bay qua thung lũng mà sao không lưu dấu ấn. Cũng bao năm rồi mà cảm giác đầu tiên về nước Mỹ trong tôi c̣n nguyên. Người Mỹ dùng môn Psychology mới để thay thế Tôn Giáo cũ. Hai ngành học sườn sát của sinh viên Mỹ là Psychology và Business. Tâm Lư Học là nền tảng Kinh Thánh Mới của người Hoa Kỳ. Ngày nay mọi động thái của người Mỹ được những nhà thông thái tâm lư học Hoa Kỳ soi chiếu chứ không phải ông Khổng Tử ông Muhamed ông Thích Ca cùng mấy ông cố đạo Vatican ngồi sau toà giải tội xử lư nữa. Tôi cũng cặp kê đến hai cái bằng Tâm Lư Học một BA một MA made in America, hành nghề Tâm Lư Gia gần ba mươi năm, đă sống nhuyễn nhữ với lũ, biết êm êm nhẹ len lách giữa Đạo Sex của Lord Freud Đang Hiện Đại làm thế nào để thể xác và tâm hồn ḿnh bớt bị thương tổn.

 

Một tờ báo từ người hành khách đọc vội nào đó đă để lại trên chuyến xe lửa từ Freemont đến trạm Powell San Francisco lúc 8 giờ sáng. Tôi mở đọc tin tài chánh đầu tiên.  Thị trường chứng khoán đang tuột dốc như nhan sắc đàn bà qua thời kinh ngự. Tôi không đủ can đảm vào xem tường tŕnh của trương mục ḿnh nữa. Người đàn bà tôi độc thân đă có những năm hai mươi mua mua bán bán cổ phiếu Ultra fund đến năm năm mươi bỗng thấy à th́ ra ḿnh cũng đă nghĩ đến con khi ḿnh hăy c̣n cày vỡ luống thanh xuân lang bạt nhất. Một bài báo bàn về  cách chơi stock của đàn bà và đàn ông. Đàn bà chơi stock dựa vào ḷng sợ hăi và ít dám phiêu lưu. Kết quả là trong việc kiếm tiền, đàn bà thường tích lũy được ít hơn đàn ông v́ đàn ông thích phiêu lưu bằng ḷng tham lam của ḿnh nên họ có thể thua to nhưng lại trúng lớn.

 

Khi tôi đến SFMOMA đường số Ba th́ đám đông trước mặt và sau lưng tôi cũng đă chật kín hè phố San Francisco.

 

Trời lơ sơ màu nắng nỉ véc xám.

 

Đớn đau và sợ hăi tràn ngập trong tranh Frida Kahlo.

 

Toàn bộ tranh của FK là sự sợ hăi. Khuôn mặt FK sợ hăi nỗi đau đớn của thân xác. Sợ hăi người chồng tên là Diego Rivera.

 

 

Và ḷng tham th́ ngập ngụa trong thân xác béo ph́ của người đàn ông Diego Rivera, trong thân xác béo ph́ của bất cứ người đàn ông nào ngoài cuộc đời kia.

 

 

 

 

 

 

Gia tài của FK là những tấm tranh mô tả sự gồng lên của những bắp thịt mặt dầy đớn đau. Râu da của FK căng lên chống lại những cơn đau.

 

 

Người đàn bà có râu. Những sợi ria mà FK tước từ mép Diego Rivera và đeo lên mặt. Tất cả những tranh vẽ cho đến h́nh ảnh của Rivera Diego trong kho triển lăm của SFMOMA đều lưu lại một h́nh ảnh hắn không râu. V́ FK đă cưu mang hết râu của hắn vào mặt nàng.

 

Ở San Francisco tranh và ảnh chụp đời tư FK tương đối  khá tụm. FK từng được đặt tên là “The Queen of Montgomery Street”. Nàng từng tuyên bố là ḿnh yêu San Francisco chứ không yêu nước Mỹ. San Francisco là thành phố hai vợ chồng họ đă đến nhiều lần để vinh hoa sự công cộng tiếng tăm vào những năm 1940. Ảnh chụp hai người kư giấy hôn thú. Diego Rivera ngồi chễm chệ cầm cây bút to như điều x́ gà Cuba, trong khi FK th́ méo mặt run run nh́n theo bàn tay chàng. Bảo tàng viện SFMOMA mới khai trương kể từ năm 2000 nên kỳ triển lăm này khoe hết nội lực. Tranh FK khá là đủ.

 

Thế giới xem tranh có một bất ngờ mà thế giới đọc sách không gặp phải. Là những người xem tranh in lại hưởng được sự phong phú của óc tưởng tượng nhiều hơn người xem tranh thật. Người thưởng ngoạn xem được tranh thật th́ bị nhắc nhủ về cái "kích thước thật". Trong khi người xem tranh in lại trên các poster, trong sách, trên internet không bị giới hạn của "kích thước thật" nên tha hồ tưởng tượng thêm.

 

(Bức này nhỏ, chỉ 46 x 50 cm.)

 

(Bức này lớn, 173 x 173 cm)

 

Pḥng triển lăm cũng trưng bày nhiều h́nh ảnh của FK. Tài liệu cho thấy đời sống của FK lớn và rộng. Cô nàng sống như trong trí tưởng của một nhân vật tiểu thuyết. FK nổi tiếng là người thích nói tục, kể chuyện hay, thích hát, nghiện ngập, lôi cuốn đến độ đi đến đâu là người ta phải dừng lại để xem, cặp bồ với rất nhiều người, ăn mặc rất sang trọng và ngồi mẫu rất ăn ảnh cho các nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp.

 

Tôi chưa đến một pḥng tranh nào mà gặp phụ nữ đi xem tranh đông hơn đàn ông, như pḥng tranh hôm nay. Vé vào cửa tăng giá. Vé chỉ định được vào khoảng giờ, như vé đi xem cine. Vẫn đông kín. Quái. Bà già đi xe lăn từng đàn. Trẻ nít ngồi trong xe đẩy cũng được kéo vào xem tranh FK. Đàn bà xem tranh FK chật kín khung trời họ. Đặc biệt là đàn bà career woman, đàn bà phá thai rồi nuôi chó và nuôi búp bê, đàn bà không con, đàn bà uống rượu, đàn bà đớn đau, đàn bà yêu ḿnh, đàn bà yêu chồng, đàn bà bịnh, đàn bà tâm thần, đàn bà nhiều bồ, đàn bà les, đàn bà thông minh, đàn bà vẽ, đàn bà sáng tạo, đàn bà bị đàn ông đ́, đàn bà ṭ ṃ sao thời nay người ta muốn lộn giống đàn ông th́ muốn thành đàn bà đàn bà th́ muốn thành đàn ông .

 

 

KF không một nụ cười mà chỉ đớn đau.

 

Không có con và  đấy là một nỗi đau đớn của o FK . Bị sẩy thai một lần và đó là nỗi đau đớn của o FK. Những tấm h́nh có bào thai chứng tỏ o có nỗi ám ảnh làm mẹ.

 


 

Nếu FK có con chưa chắc đă có sự nghiệp đồ sộ như thế.

 

Nếu FK có con chưa chắc đă có khuôn mặt sầu mộng đến như thế.

 

Nếu FK có con chưa chắc tập trung tự yêu ḿnh và vẽ chân dung ḿnh nhiều như thế.

 

Nếu FK có con FK không là đàn ông nhiều như thế.

 

Tranh của FK có rất nhiều sức mạnh giống đực của Diego Rivera truyền sang.

 

Trong FK có một người đàn ông Diego Rivera đẻ ra.

 

Nhưng khuôn mặt FK vẫn buồn, vẫn buồn, vẫn tuyệt.

 

Những đứa con vỡ ra thành những gịng máu trong tranh FK.

 

Đàn bà có con và đàn bà không con đổ xô nhau đi ngắm nỗi đau cũ ở FK. Đau v́ không có con. Đau v́ con. Đau v́ phá thai. Đau v́ bị tai nạn xẻo da cắt thịt. Đau v́ máu kinh kỳ đàn bà tuôn tràn. Đau v́ bị Diego Rivera đéo xác thân. Đau v́ bị t́nh phụ. Đau v́ thấy ḿnh là đàn ông. Đau v́ thấy ḿnh là đàn bà. Đau v́ bị đàn ông lường gạt. Đau v́ nỗi yếu đuối của ḿnh. Đau v́ nỗi mạnh mẽ của ḿnh.

 

Đinh và rễ cây rất nhiều trong tranh FK.

 

Những chùm rễ cây giăng kín cuộc đời ngoài kia và chằng chịt cuộc đời FK. Những rễ cây bên dưới những bức tranh của FK dẫn đến những dây nhợ của bào thai, dẫn đến t́nh yêu Diego Rivera, dẫn đến máu, dẫn đến đám đông nổi loạn.

 

Một cách nào đó, Karl Marx đă thất bại ở khi chế độ Cọng Sản ở Liên Sô sụp đổ vào năm 1989. Nhưng tinh thần chống các đế quốc Tôn Giáo và các đế quốc Tư Bản của Marx vẫn tuyệt vời và vẫn ngấm ngầm sống sót một cách tuyệt đẹp trên tranh của FK. Cọng Sản thất bại ở Nga Sô nhưng sự lộng hành của Tôn Giáo và Big Corporation ở Mỹ vẫn hiện đang toàn trị thế giới năm 2008, khiến tôi liên tưởng giấc mộng của Karl Marx vẫn c̣n là giấc mộng đẹp chưa hiện thực được! Và anh chưa chết đâu anh, hỡi người anh hùng mũ đỏ tên... Karl Marx yêu!

 

 

Không biết ông Diego Rivera quắc tay bao nhiêu phần trăm vào những tấm tranh chính trị của FK. V́ Diego Rivera vừa là sư phụ dạy vẽ vừa là nhôô-ng của FK. Tiếng Hà Tĩnh đọc cách này để chỉ từ "chồng".

 

 

Nhưng chắc chắn là người t́nh của FK là Leon Trotsky phải ảnh hưởng rất lớn đến những bức tranh FK phản động tả cảnh tôn giáo và Big Corporation đè nạt nhân loại như trong bức My Dress Hangs There. và Moses... FK không phải là Cộng Sản, Fuetes Carlos nói như thế, cô ta là một người  pantheist thần nào cũng theo.

 

Mấy cái mối tưởng tượng dây nhợ lung tung, siêu h́nh siêu đồ, râu ria rậm rạp trong tranh FK phải xuất từ những cơn lăng đăng mơ màng của chất khích thích.

 

Tôi ngửi ra drug và rụ.

 

Nỗi đau đi t́m sướng trong chất khích thích. Trên khuôn mặt FK đầy một nỗi sầu ma túy và rượu. Đó là lư do tại sao đám đông này đi nh́n mặt FK. Chung quanh tôi đang có nhiều người ghiền rụ và drug lắm. Tôi ngửi ra.

 


Cô gái Việt bị bắt với heroin
trị giá trên 3 triệu đô la
 (BANGALORE, Ấn Độ - Một phụ nữ Việt Nam, 24 tuổi, đă bị bắt tại phi trường quốc tế Bangalore sáng ngày Thứ Năm. Theo tin của giới truyền thông tại Ấn Độ, cô Nguyễn Thị Trang bị truy tố tội t́m cách mang 4.28 kí-lô heroin lên phi cơ... nguồn: nguoi-viet.com)

 


david foster wallace (1962-2008)
 Tin tức tháng 9 năm nay, nhà văn lừng danh của Mỹ David Foster Wallace, 46 tuổi vừa thắt cổ tự tử sau một thời gian xử dụng khẳm drug để lăn vào trong căn bệnh chân rết drug thời đại: bệnh trầm cảm ...Over those years, Wallace had taken powerful anti-depression medication that had allowed him to work and write, according to his father, ...nguồn: salon.com

 

Lâu nay tôi vẫn chú ư đặc biệt đến những tác phẩm nghệ thuật kết quả từ các dược thảo, dược phẩm khích thích trí óc ... từ thuốc phiện, từ nha phiến, từ thuốc ngủ, thuốc giảm đau, thuốc lắc ... Là một người chưa bao giờ xử dụng một xái heroin hay một viên thuốc ngủ nào trong đời, nhưng khi đứng trước những bức tranh của Frida Kahlo tôi có cảm giác là những tác phẩm nghệ thuật của FK phần lớn do những chất khích thích tác động mà thành. Chất tưởng tượng trong tranh FK là do drugs phóng tác và liên kết. Tôi đă có cảm tưởng như FK nhờ những chất khích thích để nh́n thấy trong đầu ḿnh những cái tung toé nào đó về đời sống và rồi chuyển tải sang giấy và màu thành bức Flower of Life - 1944 dưới đây:  

 

 

 

Chỉ là những cảm giác rung rinh của tôi về tác giả - trí óc - sáng tạo - hoá chất khích thích - tác phẩm.  

 

Cái ma lực của phá hủy rất thu hút. Tôi luôn luôn ṭ ṃ về nó. Nỗi hấp lực của nó: Tàn phá. Cái ác. Thú tính. Chết chóc. Những phía bên sự xiêu đổ tàn phá và ám hại ấy hấp dẫn vô cùng. Lao vào đấy là một lôi cuốn tuyệt vời. Là một nỗi sung sướng của tuột dốc. Là tay tiên vuốt mặt thần chết để rồi tan biến vào hư không kệ mẹ sau đó cuộc đời c̣n lại ngợi ca về ḿnh, như FK đă diễn.

 

Đám đông nhân loại San Francisco suốt mùa nay đang thập tḥ ve vuốt thổn thện với thần tượng, với đồng xái, đồng thuyền, đồng cốt của ḿnh. FK qúa sức hấp dẫn. Tôi ngồi vào một chiếc ghế giữa căn pḥng triển lăm nh́n bọn người đang nhập vai FK. Tôi bị mê hoặc bởi đám đông này. Tôi ước ǵ tôi có thể quay phim về đám đông lên đồng ngày hôm nay ở tại đây. Tiếc là mấy cái museum ở Mỹ luôn luôn cấm chụp h́nh và cấm quay phim.

 

FK t́m được cách nghệ thuật hóa nỗi đau và chất kích thích. Nàng gắn đầy đinh ốc vào người. Chỉ có kẻ uống tràn đầy thuốc phiện và mà tuư mới chịu đựng nổi những cái đinh đóng vào người. Người trần vai thịt lành làm sao chịu đựng nổi cảm giác đinh đóng đầy người thế kia. Chỉ có những kẻ chích choác heroin mới thấy đống ảo giác lung tung chạy qua chạy lại khi mạch thuốc dâng tràn cùng với thân xác chơi vơi không c̣n phân biệt được ảo giác nào với đời sống thật nào nữa.

 

 

Những cây đinh FK cắm vào người thị làm tôi nhớ tới những cây đinh trên thập tự của đấng Jesus.

 

Sao họ không treo h́nh Giê Su hài đồng xinh xinh nằm trong máng cỏ ?  Sao họ cứ treo tấm ảnh Jesus đinh đóng vào người. H́nh ảnh Jesus trần truồng và đinh đóng bấy thịt mà dân chơi drug nh́n những cây đinh tóe máu ấy chắc phải hoang tưởng thú vị lắm. Không biết thời Jesus Christ xài drug loại ǵ mà ông Jesus đóng đinh trên thập tự kinh hoàng thế mà thiên hạ cứ giữ h́nh ảnh ấy.  Nghệ thuật Jesus đóng đinh trên thập tự là một đỉnh điểm của khói sương tưởng tượng mà có lẽ những kẻ được khích thích bởi thuốc phiện đă tung lên thành tác phẩm kinh điển. Tượng Jesus trên thánh giá là một tác phẩm nghệ thuật có nguồn gốc lắm nên nhân loại cứ kính cẩn nh́n ngắm mà không đặt điều kiện. C̣n tôi th́ tôi không thể chỉ đơn giản tin (theo) lời giải thích rằng treo h́nh Jesus chảy máu là nhắc nhở tín đồ biết nói lời cám ơn với kẻ đă bị đinh đóng đớn đau để cứu rỗi nhân loại.

 

Lúc sống FK đă trác táng một cách huyền thoại. Một người đàn bà xứ Mê Hi Cô  nghèo khổ sang sống đời công nương bà chúa ở thành phố đế quốc  trụy lạc San Francisco. Đi theo làm cách mạng với Trosky và gặp gỡ những lănh tụ "hot" nhất của thời đại ḿnh. X́ ke thả dàn. Nói tục sướng mồm. Người đời thờ phượng tôn thờ từng bước đi, từng photo nàng ngồi làm mẫu.

 

Rồi FK lại biết vẽ. Biết cách phô diễn cho người đời nh́n ngắm.

 

FK đă to ph́nh phường lên cả trong lúc thị sống và sau khi thị chết.

 

Frida Kahlo (1907-1954) là một hoạ sĩ gốc Mễ Tây Cơ rất nổi tiếng ở Hoa Kỳ. Frida Kahlo cùng với Georgia O'keeffe , là hai nữ hoạ sĩ hiện đang được quần chúng Hoa Kỳ chú ư một cách đặc biệt. Trong khoảng hai mươi năm trở lại đây, tranh của Frida Kahlo tự nhiên được "quần chúng b́nh dân" thích thú đông hơn, khiến một số "quần chúng qúi phái" Hoa Kỳ, thành phần lâu nay vẫn nghĩ hội hoạ là chỉ nên dành cho đẳng cấp này, phải chau mày.

 

 

Không có ǵ để gọi là khát khao và ngưỡng mộ, tôi chỉ muốn nói là tôi đă dậy sớm, một ḿnh rời nhà lúc 8AM đến pḥng tranh FK v́ một nỗi ṭ ṃ ghê gớm.

 

lê thị huệ

9-2008

 

xem thêm tranh Frida Kahlo tại đây:

các tranh trong bài viết này đến từ địa chỉ: : www.arthistoryarchive.com/

 

 

© gio-o 2008