Lê Thị Huệ
Vơ Phiến, Văn Chương Mất Trí Nhớ
Thời kỳ sau chiến tranh Quốc Cộng ở thủ phủ tỵ nạn Nam Cali Tờ Văn Học Nghệ Thuật do Vơ Phiến thủ lĩnh như ngọn cờ dương cao chính nghĩa Văn Chương Hải Ngoại.
Văn Chương Hải Ngoại. Viết Tiếng Việt. Tiếng Việt Hải Ngoại Muôn Năm. Tôi à la xô tiến lên đoàn hùng binh. Viết cái chuyện Cánh Hoa Trước Gió bối cảnh một pḥng trọ ở đường số 4th DT San Jose. Cô bán bar Mỹ nhí nhảnh học ESL trên đường số 5th Chùa Nhật khu Japanese Town làm nguyên mẫu. Tôi gửi cho tờ Văn Học Nghệ Thuật của Vơ Phiến năm 1979.
Vơ Phiến đăng ngay. Nhắn tin gấp. C̣n quảng cáo ngon lành trên tờ Văn Học Nghệ Thuật.
Nền Văn Chương Việt Nam Hải Ngoại ra đời trong tôi.
Rồi tôi nhân được cú hẹn ḥ gặp gỡ ông.
Tôi gặp ông Vơ Phiến và bà Viễn Phố ở nhà ông Trí Đăng, nhà xuất bản có b́a sách đẹp ở Sài G̣n khỏang thời gian trước 1975. Lúc đó ông Trí Đăng vừa tị nạn đến San Jose, cùng chung thành phố điện tử vàng ẹ nơi tôi sinh sống.
Lần khác. Nguyễn Hữu Nghĩa đ́nh đám tờ Làng Văn ở Toronto Canada làm một số đặc biệt về Vơ Phiến vào khỏang thập niên 1980, khi nghe nhà văn Vơ Phiến mổ tim. Lúc đó tờ Làng Văn thuộc loại nổ long trời hải ngoại v́ tài làm báo giỏi giang của cặp Nguyễn Hữu Nghĩa và Nguyên Hương. Tác giả bản nhạc Du Ca bất hủ Anh Sẽ Về viết thư kêu tôi viết giúp một bài về nhà văn Vơ Phiến, v́ theo thư Nguyễn Hữu Nghĩa gửi tôi, khi ông hỏi nhà văn Vơ Phiến muốn mời những tác giả nào viết về ông, th́ nhà văn Vơ Phiến kể tên 5 người, Lê Tất Điều, Vơ Đ́nh, Hồ Trường An, Lê Thị Huệ, một người nữa mà tôi quên mất tên. Tôi không biết Nguyễn Hữu Nghĩa có nói thật hay không. Tôi đă không viết ǵ trong số báo Làng Văn ấy
Vào tháng Hai năm 2001, nhà văn Vơ Phiến chủ động t́m cách liên lạc với tôi sau chuyến tôi đi Việt Nam cho Sabbatical Leave ở Hà Nội. Ông nhờ nhà văn Nguyễn Mộng Giác t́m địa chỉ nhà tôi, để gửi cho tôi một lá thư hỏi thăm về kinh nghiệm ở Việt Nam thời điểm ấy.
Tôi ngạc nhiên và hơi áy náy.V́ giữa khỏang thời gian này nọ, tôi không liên lạc. Tính tôi vốn ít liên lạc với mọi người. Tôi trả lời thư ông một cách rất thành thật và kính trọng đặc biệt.
Rồi tôi đă chẳng đi thăm ông trong quăng thời gian dài hơn ba mươi năm ông sống ở ngôi nhà 5621 Baltimore Street, Los Angeles.
Cuối tuần 19/10/2012, tôi ghé xuống Nam Cali thăm bạn.Tôi gọi điện thoại gặp được bà Viễn Phố, vợ ông. Bà làm tôi cảm động khi nhắc lại cuộc gặp gỡ ở nhà ông Trí Đăng ở San Jose lần đầu tiên ấy. Bà vẫn nhớ cuộc gặp gỡ. Bà Viễn Phố nói những điều ngắn, linh hoạt, và sắc sảo, và chứng nhận điều nhiều người nhận xét về bà. Bà đứng sau lưng điều động sự nghiệp của nhà văn Vơ Phiến.
Tôi nhắc bà lúc xưa, có dạo tôi bị nhà văn Túy Hồng và Lai Hồng rủ làm báo Phụ Nữ Ngày Nay ở Seattle vào khỏang những năm 1980, tôi soạn ra câu hỏi, tôi muốn phỏng vấn bà Viễn Phố chứ không phải phỏng vấn ông Vơ Phiến. Tôi ṭ ṃ về bà. Nhưng bà đă t́m cách nói “Không”
Bà Viễn Phố trả lời mấy câu hỏi của tôi qua điện thoại. Rằng th́ việc in sách Quê Hương Tôi trong năm 2012 với tên Tràng Thiên thay v́ Vơ Phiến là việc bà biết và đồng ư để cho Nhă Nam làm. Khi tôi hỏi tại sao không để tên Vơ Phiến, bà nói v́ Việt Nam không muốn để tên Vơ Phiến. Ông Vơ Phiến lúc viết ở Bách Khoa có 3 tên, Tràng Thiên, Thu Thủy, Vơ Phiến. Tôi nói với tôi tên nào cũng được bác ạ. Khi tôi hỏi bà Viễn Phố có những người gửi thư đến gio-o nhờ hỏi nhà văn Vơ Phiến một số điều, bác trả lời thế nào ạ. Bà Viễn Phố nói, bây giờ chúng tôi đă tuổi hạc. Nhà tôi bây giờ đă lost memories, vậy nhờ cô nói lại với các bạn trẻ muốn t́m hiểu ǵ xin các bạn tự t́m hiểu lấy. Bà cho biết là toàn bộ các tác phẩm của nhà văn Vơ Phiến đă được đưa vào di chúc ủy nhiệm lại cho một người con.
Tôi nói tôi muốn đến thăm ông bà nhưng bà nói không thuận tiện.
Vơ Phiến giờ đă lost memories.
Tôi bay trở lại Bắc Cali. Suốt buổi chiều ngồi ở phi trường Long Beach – San Francisco chờ chuyến bay của JetBlue trễ 3 tiếng đồng hồ, tôi ôm cái com của ḿnh đi qua ghế này ghế nọ, muốn viết một cái ǵ về sự Mất Trí Nhớ của một nhà văn hải ngoại Người Việt đan xen, Người Việt hai phần (hyphen). A hyphen Vietnamse- American.
Hội chứng Dementia. Quên được là một thứ thủ dâm tự sướng . Về già tôi mong tôi sẽ lăng quên đời v́ chứng bệnh Mất Trí Nhớ. Tôi mong tôi chết đi trong bệnh Alzheimer.
Lost Memories! Mất Trí Nhớ! Thiệt là một mối ṭ ṿ sống và là loại tàng chữ lăng mạn. Và. Tuyệt!
Tôi không thể thực hiện nhưng tôi tưởng tượng được gặp nhân vật tiểu thuyết Vơ Phiến trong trạng thái của một kẻ mất trí nhớ. Và tôi có thể ngồi ngắm nh́n ông, pha một tách cà phê, và viết hối hả, viết xối xả về một cơi văn chương mà tôi gặp gỡ qua một chiếc lọc của Lịch Sử Lớn.
Tôi có cảm tưởng tôi thích lại gần một Nhân Vật Văn Chương Hải Ngoại mất trí nhớ như ông hơn.
Vơ Phiến. Tôi không biết khi ông gạt những tên người ra quyển Văn Học Miền Nam Tổng Quan ông đắc chí như thế nào. C̣n tôi khi tôi muốn biến ông thành một nhân vật tiểu thuyết, tôi chỉ thấy trong ḷng tôi nổi lên một sự nghịch ngợm.Và tôi chỉ muốn tủm tỉm cười. Tôi thích biến Vơ Phiến thành một nhân vật tiểu thuyết mất trí nhớ.
Hành động thủ tiêu tên tuổi ra khỏi bộ nhớ của quyển Văn Học Ḿền Nam Tổng Quan của Vơ Phiến có thể là sự trả thù lơi khơi. Trả thù là một trạng thái vô thức của trí nhớ của những người stateless. Khi mà sức mạnh kẻ cả vai vế Lịch Sử Lớn đă phủ trùm và bóp nát sự đớn đau của một Cá Nhân Nhỏ. Sự bị tước đoạt quê hương như thế này, th́ cái lỗ hổng nhớ nhớ quên quên là cái bi kịch tất yếu để trả thù Lịch Sử Lớn tàn ác vứt quẳng Cá Nhân Nhỏ ấy ra khỏi Quê Hương chào đời. Ám ảnh trả thù trí nhớ, thứ hệ quả tất yếu của đời sống tỵ nạn chính trị trên đất thù Lịch Sử Lớn.
Bất lực trước Kẻ Thù Lịch Sử Lớn hắn lại đâm ra bựa với Cá Nhân Nhỏ một cách may rủi. Ai trúng đạn rán chịu.
Có thể v́ thứ kinh nghiệm này mà Vơ Phiến đă viết quên tên và viết chàm vài tác giả quan trọng trong bộ sách tham vọng Văn Học Miền Nam Tổng Quan trong thời gian ông lưu vong tỵ nạn ?
Tự Do cho người viết hải ngoại cái phởn phơ muốn viết ǵ th́ viết. Nhớ nhớ quên quên hay thủ thuật chơi game trí nhớ là bàn cờ defensive của Văn Chương Hải Ngoại. Mất Trí Nhớ, Nhớ Nhớ Quên Quên, hay Bôi Quệt Mực Đen vào mảng tên của những người quen trong quá khứ, là một cá tính khốn nạn nhưng làm gia tăng nồng độ tiểu thuyết tính. Một thứ ám ảnh khó lọt nia lọt sàng đầu óc những kẻ đă viết tiểu thuyết. Một người đă sáng tác, đă đánh đĩ với bi kịch để tạo nên những bản viết, giờ quay sang viết phê b́nh mà lại ôm đồm đ̣i phê b́nh to lớn đến mấy ngh́n trang sách trong một thời gian ngắn, Vơ Phiến hơi bị quá chén chữ trong vai tṛ phê b́nh gia của bộ Văn Học Miền Nam Tổng Quan.
Nguyên tắc hơn. Đáng lẽ một bộ văn học lớn như tham vọng của tác giả th́ nên có một bộ phận đọc và sửa chữa những thiếu sót và lỗi lầm nghiêm chỉnh ấy. Việc Vơ Phiến đă bỏ sót những tên tuổi trong bộ Văn Học Miền Nam Tổng Quan là lỗi chính của Cơ quan The Asia Foundation – Quỹ Á Châu http://asiafoundation.org/ của Mỹ trụ sở ở New York đă cấp tiền cho ông viết bộ phê b́nh văn học này. Với tôi đây là lỗi lầm khách quan của cơ quan đă tài trợ cho cuộc nghiên cứu của Vơ Phiến. Đáng lẽ The Asia Foundation phải có một bộ phận chủ biên đọc kỹ và xét kỹ các chi tiết trong sách. Tôi ngạc nhiên về sự làm ẩu tả của một tổ chức lớn như cơ quan The Asia Foundation. V́ với sách do các đại học lớn như Berkeley, Princeton, Columbia ở Mỹ in ấn, bộ phận chủ biên của họ đọc kỹ vô cùng. Họ xét từng câu chữ, từng chi tiết và đ̣i hỏi sự chính xác đến gần tuyệt đối.
Đáng tiếc là nhà văn Vơ Phiến đă không bổ túc những thiếu sót trong những lần tái bản sau. Vấn đề là sách biên khảo sách phê b́nh cần sự chính xác. Khác với sách sáng tác có thể có yếu tố ghét và thương ở trỏng.
Cú ngoạn mục khác của vở diễn Văn Chương Mất Trí Nhớ của nhân vật chính Vơ Phiến là mới đây sách của thủ lĩnh quờn trở lại quê cũ mở chương đầu của việc tái bản sách của Văn Chương Mất Trí Nhớ ở Việt Nam. Mà quyển sách đầu tiên không đăng đàn vai chính Vơ Phiến lừng danh mà là tên vai phụ Tràng Thiên. Có thể hành động cho in sách lai ở Việt Nam với cái tên Tràng Thiên là việc của người khác làm thay ông. V́ khi tuyển tập Quê Hương Tôi của Vơ Phiến do Nhă Nam xuất bản tại Việt Nam tháng 9 năm 2012, th́ ông đă Mất Trí Nhớ nên làm sao ông c̣n biết tên Vơ Phiến, Tràng Thiên , Thu Thủy, Quê Hương hay Đất Nước tên nào lại tên nào.
Cho nó bi kịch đời lên. Bi kịch nữa lên, nhân vật tiểu thuyết tôi ơi.
Dù sao đi nữa, tính bi kịch của chuỗi biến cố nhớ nhớ quên tên ḿnh tên người khác vây quanh nhân vật Vơ Phiến làm cho tôi thấy thủ lĩnh Văn Chương Mất Trí Nhớ chói ḷa một thứ ánh sáng tiểu thuyết mà chỉ có loại người sáng tác nào đó mới thâm cảm được tính chất bùi nhùi trong chương viết về lịch sử của nền Văn Chương Hải Ngoại Việt Nam này.
Tôi mời gọi các thân hữu viết về tác phẩm và tác giả Vơ Phiến khi ông đă lost memories, ông không c̣n đọc và hiểu những điều người khác viết về ông hay nữa. Lời cám ơn dịu dàng của vợ ông bà Viễn Phố khi nghe tôi ngỏ lời, khiến tôi ngậm ngùi.
Cám ơn sự đóng góp của các tác giả Túy Hồng, Hồ Đ́nh Nghiêm, Nguyễn Thị Hải Hà, Phan Thanh Tâm, Đặng Đ́nh Túy, Hoàng Xuân Sơn, Nguyễn Tà Cúc, Chu Ngạn Thư cho gio-o.com. Tôi gửi thư mời 14 tác giả và nhận được sự hợp tác của 9 vị. 8 người đă gửi bài.
Nhà thơ Chu Ngạn Thư từ trong nước với công lao t́m những ấn bản cũ và scan gửi sang cho, thật là công tŕnh. Đặc biệt trong thời đại net, khi mà kỹ nghệ in ấn sách đă đi vào lịch sử. Nh́n những trang sách thơm thảo mùi giấy cũ do thi sĩ cung cấp, ai đă từng đam mê sách vở đều lấy làm tiếc thương mầu và mùi hương của giấy, nghệ thuật chữ in và trang trí sách, của các họa sĩ và các nhà xuất bản, ngày nào nay đă thành cổ tích.
Nhà phê b́nh văn học Nguyễn Tà Cúc lần đầu tiên gửi bài. Bài viết của Nguyễn Tà Cúc gio-o.com giới thiệu lần này có những luận điểm nặng nề dễ gây tranh căi, nhưng tôi vẫn quyết định cho lên.
Lê Thị Huệ
11.2012
Thư của
nhà văn Vơ Phiến gửi Lê Thị Huệ ngày 16/02/2001
... " Cuốn "Tổng Quan" đă in lần thứ 3, có bổ sung nhiều. Nếu có dịp sử dụng đến, th́ chị nên sử dụng bản in sau cùng, để được đầy đủ hơn.
Anh chị em cầm bút thời 54-75 ở Miền Nam, nhiều người phiền trách tôi về bộ sách này lắm. Tôi chịu trận thôi . Viết mà cốt cho ai cũng … thương (!) th́ thành ra cái quái ǵ.
Bộ sách ấy có lọt được vào nước, được sao lại phổ biến ngầm . Nhiều ít th́ tôi không biết. Riêng phần tôi chẳng “phổ biến” được ǵ cả, v́ sách dày in tốn kém quá, mà tặng biếu làm tổn hại cho nhà xuất bản nhiều qúa! Ḿnh ngại ngùng.
Tôi bây giờ suy yếu rồi, không c̣n nghĩ tới chuyện về nước nữa, chị à . Vả lại có về cũng chẳng làm được ǵ ích lợi cho ai. Mà thân thuộc, bạn bè, tôi lớp tuổi ḿnh trở lên hầu hết đă qua đời cả. Đối với lớp dưới tuổi, họ ngơ ngác lạt lẽo, không hứng thú tṛ chuyện với ḿnh !
Thấy chị c̣n nhiều gắn bó với quê hương, c̣n hoạt động được nhiều cho VNam, tôi mừng, và … hơi ganh tị.
Thân chúc chị mọi sự như ư
Vơ Phiến
Los, 02. 2001
© gio-o.com 2012