Hồ Đình Nghiêm

CHUYỆN CUỐI NĂM

tản mạn

Tuần rồi, một người con gái, chẳng hiểu do đâu cô biết được địa chỉ e-mail của tôi. Bức điện thư ngắn nhưng làm lòng tôi dấy lên nhiều cảm xúc. Đại diện cô, tôi xin thêm dấu sắc huyền hỏi ngã nặng và, đây là nguyên văn: “Xin chào chú, cháu là Trần Quỳnh Hoa, thầm lặng làm thơ đã sáu năm, nay gom nhiều bài ưa thích và có tham vọng in nó thành một tập. Đường đột xin chú một điều: Vui lòng viết cho cháu một cái tựa. Chúng ta sẽ nói nhiều hơn nếu chú bỏ công đến quán Starbucks gặp gỡ. Chủ nhật, một giờ trưa, métro Côte des neiges. Cháu sẽ mặc áo ấm màu đỏ cho chú dễ nhận. Hy vọng sẽ được gặp nhà văn mà cháu từng mến.

Quỳnh Hoa.

P.S: Cháu sẽ mang theo bản thảo và dĩ nhiên sẽ “hối lộ” chú bằng cách dành trả tiền cà-phê.”

Trong inbox, có lẽ đây là bức thư dễ thương nhất mà tôi có được. Tôi tắt computer, ngồi tưởng tượng ra một nhân dáng dịu hiền (đã làm thơ ắt hẳn cô phải hiền dịu!). Tên cô là Quỳnh Hoa, chắc tôi phải dẹp bỏ hết mọi thứ để mang tơi đội nón đi gặp cô. Trịnh Công Sơn từng viết: “Em mang cho ta một đóa quỳnh. Quỳnh thơm hay môi em thơm…”

Đồng hồ lúc đó, với tôi, là cái gì đồng nghĩa với lười biếng. Hai cây kim của nó tuồng như đóng băng theo thời tiết giá lạnh bên ngoài. Nhưng dẫu sao, theo định luật của tự nhiên, đôi chân nó cũng phải cất bước (thuận theo chiều quay của kim đồng hồ!) Và sau chót, tôi đã nhìn thấy màu áo đỏ. Giữa con dốc nhiểu gió nó tựa một đốm lửa bùng cháy. Tôi rất ấm. Tôi nhủ thầm. Đó là phút giây tôi bắt gặp nụ cười long lanh sáng trong đôi mắt cô. Cái tinh anh của nó dường như biết xuyên thâu qua khoảng cách của mười mét đang nát vụn bởi bông tuyết vần vũ đầy trời Montréal. Thơ Haiku của Basho có bài:

“Tuyết

mà chúng ta cùng

ngắm năm xưa

Bây giờ đã

rơi chưa

ngàn trùng.”

Chao ôi! Đơn giản dường ấy, ngắn ngủi là thế, mà sao đọc lên lòng những luống ngậm ngùi. Chữ ngậm ngùi không đúng. Hụt hẫng cũng sai nốt. Đọng lại trong lòng là thứ nỗi niểm khó cắt nghĩa. Mất bao nhiêu năm người ta mới có thể làm nên một bài thơ có thần tựa thế, hở Quỳnh Hoa? Trong lãnh vực hội họa có một thứ gọi là Tỷ lệ vàng. Cái ấy nên hiểu là nó hoàn chỉnh tới độ không thể thêm thắt hoặc gạt bỏ một phân ly nào cả. Tựa như số đo vòng một vòng hai vòng ba trên cơ thể một cô người mẫu tuyệt sắc. Với thi ca thì sao? Bốn câu của Thâm Tâm có thể mang ra làm ví dụ?

“Đưa người ta không đưa sang sông

Sao có tiếng sóng ở trong lòng

Bóng chiều không thắm không vàng vọt

Sao đầy hoàng hôn trong mắt trong…”

Tuyệt! Tôi uống Expresso, và uống no đủ những điệu bộ, những biểu tỏ, những lời nói của Quỳnh Hoa. Cô gần như làm chủ buổi trò chuyện bởi tôi chỉ khoanh tay ngồi nghe, lòng đầy nghi hoặc: Tại sao lại gọi chú và xưng cháu? Bất quá tôi chỉ lớn hơn cô chừng mười lăm tuổi chứ mấy. Thôi Hiệu từng ta thán: “Mười lăm năm tựa một chợp mắt giữa cơn mộng dài!” Mười lăm năm. Khi Quỳnh Hoa cất tiếng khóc chào đời tôi vẫn ngu ngơ cười, chưa hề nếm qua khổ lụy của tình yêu; vẫn ngắm nhìn cuộc sống trôi qua bằng thứ nhãn quang đầy hồn nhiên của con trẻ. Tôi tin là sự ngờ vực, nỗi hoài nghi chỉ có thể đến sau khi Adam lỡ cắn vào trái táo trên khu vườn địa đàng. Sự mâu thuẫn hiện hữu: Trẻ con chẳng thể làm thơ, nếu có hẳn rất vụng. Và thi sĩ thì luôn ước ao mình có được chất hồn nhiên của chúng. Nguyễn Trãi hạ bút:

 “Tam thập dư niên trần thế mộng,

Sổ thanh đề điểu hoán sơ hồi!”

Tạm hiểu: “Hơn ba mươi năm mãi đắm chìm giữa cuộc đời nhiều huyễn mộng, tình cờ nghe chim hót, lòng những muốn sống lại thuở thơ ngây!”

Bao nhiêu năm làm phận di dân sao trong đầu tôi thỉnh thoảng vẫn hiện về những câu, lẫn lộn trong ba bài thơ luôn có sức ám ảnh. Nó ám ảnh bởi nó hay. Nó hay bởi đọc nhiều lần vẫn bắt gặp nguyên dạng sự bồi hồi lẫn trốn đâu đó, dẫu đọc ở những thời điểm khác nhau, ở trạng thái tâm lý khác nhau, ở địa lý mỗi nơi mỗi khác.

Đáy năm (chữ của Mai Thảo) bắt chước tiền nhân, gọi là ôn cố tri tân tôi xin cẩn trọng ghi lại đầy đủ ra đây, thế trầm hương, tỏa thơm những tâm hồn đồng điệu.

Bài 1 của Tuệ Sỹ: THƠ VÔ ĐỀ

“Đôi mắt ướt tuổi vàng khung trời hội cũ

Áo màu xanh không xanh mãi trên đồi hoang

Phút vội vã bỗng thấy mình du thủ

Thắp đèn khuya ngồi kể chuyện trăng tàn

Từ núi lạnh đến biển im muôn thuở

Đỉnh đá này và hạt muối đó chưa tan

Cười với nắng một ngày sao chóng thế

Nay mùa đông mai mùa hạ buồn chăng

Đếm tóc bạc tuổi đời chưa đủ

Bụi đường dài gót mỏi đi quanh

Giờ ngó lại bốn vách tường ủ rũ

Suối nguồn xa ngược nước xuôi ngàn”.

Bài 2 của Bùi Giáng: KHÔNG ĐỦ GỌI MỘT LẦN

“Mây đứng lại chân trời phủ khói

Dòng sông đi đò bến đợi ngu ngơ

Chiều trời đẹp tâm tình em không nói

Đất với trời chung một nghĩa bơ vơ

Chiều thổi đẹp gió về em không nói

Anh không chờ không biết đợi từ bao

Từ xuống mưa không biết tự phương nào

Dòng sông chảy ai người xin níu lại

Mưa có tạnh nhưng chân trời còn mãi

Những giọt sương là lệ ở trong mây

Dòng sông đi cho nước nói ngàn ngày

Rằng bề rộng không bến bờ em ạ

Anh đợi xuống đêm về đầu phủ toả

Mịt mờ xanh bù xõa ánh tơ giăng

Cười môi em duyên dáng như chị Hằng

Và lấp lánh mắt là sương trong lệ

Anh sẽ hỏi gió đêm về mở hé

Mở muộn màng là một chút mơ hoa

Mở ngàn sau hoài vọng chút phai nhòa

Và mất hút ở cuối trời nín lặng

Rồi từ đó về sau mang trái đắng

Bàng hoàng đi theo gió thổi thu bay

Anh chờ em không biết tự bao ngày

Đề thấy mãi rằng thơ không thể gọi

Sầu một thuở đất mòn không tiếng nói

Một ngàn năm trăng dãi tuyết băng buông

Anh gửi đi ngàn sóng cuộn thác nguồn

Để thấy mãi rằng thơ không thể gọi

Mùa xuân lại với chim về đã mỏi

Với cá về mây nước cũng lang thang

Anh nằm im nhắm con mắt mơ màng

Mở con mắt cũng mơ màng cỏ lá

Hờn phố thị để lạc hồn cõi lạ

Sầu phố xanh từ bữa nọ em đi

Tuyết trời Tây có nguôi lãng những gì

(trích từ Mưa Nguồn. 1973)

Bài 3 của Tô Thùy Yên: TƯỞNG TƯỢNG TA VỀ NƠI BẢN TRẠCH

“Đào Tử sắp lìa bỏ nơi nghịch lữ

trở về nơi bản trạch. Than ôi, thương thay!”

Đào Tiềm

*

Tưởng tượng ta về nơi bản trạch

Gió đưa nhớ rải dọc trần gian

Trên đồng ngọn cỏ tranh khom mỏi

Đời nặng cơn bi lụy dịu dàng

Rồi thôi, im mãi, im vô vọng

Ta tiếc dài sao đã đến đây

Lờn rờn bóng lá đong đưa nắng

Thảm thiết giây leo quấn quít cây

Tưởng tượng ta về nơi bản trạch

Ơn dày chôn trả đất bao dung

Cụm mây trôi rã trong trời lớn

Như giấc chiêm bao thấy giữa chừng

Con đường đi mỏi mà không tận

Lượn sóng trên ghềnh nhọn rách tơi

Ai thở dài chi cho não ruột?

Cơn mưa hư tưởng mơ màng rơi

Tưởng tượng ta về nơi bản trạch

Về luôn như một tiếng kêu khơi

Đã buông trong bạt ngàn xanh ngắt…

Biển cử ai rần bãi rã rời

Chuồn chuồn vui đậu trên nhành lúa

Để lại bay đi lúc kịp buồn

Điệu hát nào lan man vướng vất

Như hơi ẩm mục mặt hồ sương

Tưởng tượng ta về nơi bản trạch

Đóa hoa buông cánh khi tàn hương

Tiếng rụng tuyệt âm rền tịch mịch

Dòng sông tới biển nức tuôn, tuôn…

Các mùa chuyển động trong trời trống

Di điểu qua sông xẻ luống sầu

Ly biệt chẳng từ hạt cát ngọc

Tuần hoàn đến cả giọt sương châu

Tưởng tượng ta về nơi bản trạch

Là rồi một chuyện kể chưa xong

Mùa hè cọ xát điên kim loại

Con qụa kêu ran giữa quãng không

Tàu chuối xác xơ reo ngất ngất

Nỗi đời bi thiết xé lưa tưa

Hòn ngói lia bay bay mặt nước

Chìm sâu dĩ vãng đục không dò

Tưởng tượng ta về nơi bản trạch

Bãi bùn trơ trẽn thủy triều lui

Con còng ẩn nhẫn bò quanh quẩn

Càng nhẹ tênh trên cõi ngậm ngùi

Ta bằng lòng phận que diêm tắt

Chỉ giận sao mồi lửa cháy suông

Thôi nói, bởi còn chi để nói

Núi xa, chim giục giã hoàng hôn

Tưởng tượng ta về nơi bản trạch

Áo phơi xanh phới nhánh đào hồng

Mùa xuân bay múa bên trời biếc

Ta búng văng tàn thuốc xuống sông.

Nếu Quỳnh Hoa đọc được ba bài thơ trên, hẳn Quỳnh Hoa sẽ hiểu do đâu tôi im tiếng; tôi trốn tránh cô thì đúng hơn. Tôi chẳng đủ can đảm để thốt lời gay cấn: Đừng in thơ nữa. Để hai ngàn đô ấy mà đầu tư vào những cuộc chơi khác, thực tiễn hơn, khỏe trí hơn. Đi du lịch để mở rộng tầm nhìn chẳng hạn. Em thấy không? (Chẳng chú cháu gì ráo!) Bản thân anh luôn nghiệm ra rằng làm thi sĩ là thứ đại khó (chuyện dễ nhất là chọc cho đàn bà giận hờn). Phải trải nghiệm, phải hy sinh đánh đổi- kể cả hạnh phúc- để cất công sàng lọc lúa, trấu, mọt, sạn thành những hạt gạo trắng ngần, tinh ròng. Ta đón nhận, hân hoan. Và dĩ nhiên, ta mang lòng tri ân về thứ tặng phẩm ngát hương kia. Xin hãy luôn ca tụng họ, nếu có thể.

Nhà văn Lỗ Tấn viết: “Con đường, tự nó không hiện hữu mà do những dấu chân người tạo nên”. Ông còn nói một câu mà tôi luôn tâm đắc: “Đừng sợ người ta không biết tới mình, cái đáng sợ là khi biết, họ sẽ nghĩ gì về mình!” Xin gửi đến Quỳnh Hoa câu nói trên để thế một lời chào đầy thân ái.

Em ơi, ngày mai trời lại tối!

* Bên lề (phải):

Trên Gío-o có đăng tải những bài thơ độc đáo của Ngu Yên và Hoàng Xuân Sơn. Tôi là kẻ ngoại đạo. Hai thi sĩ kia mới đủ nội lực để tản mạn về thi ca. Biết đâu bài viết này lọt được vào mắt hai “chàng”. Và đâu biết, mai này chúng ta đọc thấy “Chuyện đầu năm”: Nhà thơ cất tiếng, đưa ý kiến, nhằm can ngăn hoặc xúi dục những người can đảm tựa Quỳnh Hoa. (Em đừng mang tới hoa quỳnh, môi thơm dẫu đợi ta nào biết hôn!)

* Bên lề (trái):

Bài này chỉ xin được xếp vào hạng mục (mới thấy trên Gió-o): Thư  tín với tiểu tựa “LÂU LÂU MỘT LẦN” (Ôi, cái tựa thật gợi cảm!). Người Bắc có chữ “Ăn giả bữa”. Là ăn bù đắp, ăn over-time, ăn thế cho những lúc ốm đau nhác chơi liệt giường. Hàn Mặc Tử nói: Lâu quá sao anh không về chơi thôn Vĩ? Lâu-lâu-một-lần. Lạ thật! Sao không cho hai lần, ba lần? Lâu quá rồi, còn nhớ chăng? Để trả thù, để “tính tiền lời” cho những hôm “ngồi trên giếng mà khát nước!”

Cám ơn nhà văn Lê thị Huệ đã vui lòng chuyển tải “lời quê góp nhặt dông dài” này. Cũng xin cám ơn ai đó đã góp ý về vấn nạn con dao Thái-lan trong chuyện ngắn “Mày biết đời là gì”. Viết văn và làm thơ, khi nghe được tiếng vọng từ phía người đọc cũng là một cách biết-đời-là-gì. Phải thế không Quỳnh Hoa?

Lành thay! Lành thay!

Hẹn gặp một lần khác. Lâu lâu một lần hay hai ba lần, thú thật cái đó tùy thuộc nhiều vào sức khỏe. Chốn tôi ở hàn khí dâng đầy, giá rét từ muôn hướng thổi về, cơ thể nghe hao gầy sa sút,co ro.

 Buồn thay! Buồn thay!

Hồ Đình Nghiêm

© gio-o.com 2008