Ghérasim Luca

Đào Trung Đạo dịch và giới thiệu

Ghérasim Luca (1913-1994) là thi sĩ, họa sĩ Romania gốc Do thái, thông thạo nhiều ngoại ngữ, từ thời trẻ tuổi đã liên hệ với thi sĩ siêu thực đàn anh Tristan Tzara sống lưu vong ở Pháp. Sau thế chiến II bị chính quyền cộng sản trù dập và bị bắt khi tìm cách vượt biên. Năm 1952 trốn thoát qua ngả Israel đến Paris. 40 năm sống lưu đầy ở Pháp nhưng không có giấy tờ tùy thân hợp pháp. Từ 1967 được mời đọc thơ và diễn thuyết ở nhiều nơi trên thế giới như ở Na Uy, Mỹ, Thụy Điển…Ngày 9 tháng Hai, 1994 nhảy xuống sông Seine tự sát. Gilles Deleuze nhận định:“Thi sĩ Pháp vĩ đại của chúng ta là Ghérasim Luca – tất nhiên, ông ta xuất xứ từ Romania. Luca biết cách nói lắp không chỉ những từ, mà cả chính ngôn ngữ nữa; ông ta sáng chế ra nó.”(Gilles Deleuze, The Future of Linguistics trong The Two Regimes of Madness trang 71.) Deleuze giải thích rõ hơn: “Lời nói của Ghérasim Luca rất thơ bởi vì ông ta làm cho việc nói lắp thành một sự tác động tới (affect) của ngôn ngữ thay vì một cảm giác yêu thích (affection) của lời. Toàn bộ ngôn ngữ chạy và biến đổi cốt để giải phóng một sự ngăn cản âm thanh tột bực, chỉ một hơi thở hổn hển đủ để đạt tới tiếng kêu lên “Anh yêu em một cách say mê…” Thí dụ: Passione nez passionnem je/je t’ai je t’aime je/je je jet je t’ai jetez/je t’aime passionnem t’aime” [trích trong bài thơ nổi tiếng “Passionément” trong tập Le Chant de la Carpe, nxb J.Corti, 1986] Gilles Deleuze, He Stutted, bản Anh văn trong Gilles Deleuze and the Theater of Philosophy trang 26. Tất nhiên muốn thưởng thức tài làm thơ nói lắp cần thông thạo tiếng Pháp.

Madeleine

đưa bàn tay phải của cô ta

xuống dưới khủy tay trái

dấu nửa mặt

bằng bàn tay trái

đưa bàn tay trái của cô ta

xuống dưới khủy tay phải

dấu nửa mặt kia

bằng bàn tay phải

rút bàn tay phải của cô ta

từ khủy tay phải

rút bàn tay trái

từ khủy tay phải

che mặt

với những bàn tay của cô ta

với bàn tay phải

bởi bàn tay kia đi lạc

với bàn tay trái

bởi bàn tay kia bị xóa

với bàn tay đi lạc

dưới khủy tay không có cánh tay

với bàn tay đã bị xóa

dưới cánh tay không có khủy tay

không tay cũng chẳng mặt

cánh trên cánh dưới

Madeleine  dấu Madeleine

passe sa main droite

sous son couche gauche

se cache un côté du visage

avac sa main gauche

passe a main gauche

sous son couche droit

se cache l’autre côté du visage

avec sa main droite

retire sa main droite

de son couche gauche

retire sa main gauche

de son côté droit

se cache le visage

avec ses mains

avec la main droite

car l’autre s’est égarée

avec la main gauche

car l’autre s’est effacée

avec la main égarée

sous le couche sans bras

avec la main effacée

sous le bras sans couche

sans main ni visage

bras-dessus bras dessous

Madeleine cache Madeleine

Đào Trung Đạo dịch và giới thiệu

2020