đọc sách vớiii
Đào Trung Đạo
ANNIE PROULX
và truyện ngắn
BROKEBACK MOUNTAIN
Đầu năm 2006, cuốn phim Brokeback Mountain được trao giải Critic’s Choice Award cho cuốn phim hay nhất trong năm, và giải đạo diễn xuất nhất cũng được trao cho Ang Lee (Lý An) là người đã đạo diễn phim này. Cuốn phim này cũng được trao 4 trong 7 giải đã được đề nghị vào chung kết Giải Quả Cầu Vàng “Golden Globe Awards” năm 2005.[Thông thường, đa số người đi xem phim không mấy chú ý tới tác giả của truyện phim, từ đó có thể hiểu lầm hoặc không hiểu thấu đáo ý nghĩa của truyện phim. Chứng cớ là đã có nhiều người cho rằng Brokeback Mountain chỉ là câu chuyện hai chàng cao bồi đồng tình luyến ái. Sự thật không phải như vậy. Để hiểu rõ hơn truyện phim, chúng tôi cho rằng chúng ta nên tìm hiểu về chính tác phẩm đã được phóng tác thành truyện phim và về tác gia của truyện này.]
Brokeback Mountain viết năm 1997, lần đầu in trên The New Yorker cùng năm, là truyện ngắn cuối cùng trong tập truyện Close Range: Wyoming Stories gồm 11 truyện của Annie Proulx xuất bản năm 2000. Annie Proulx sinh ngày 22/8/1935 ở Norwich, Connecticut, tổ tiên gốc Pháp di dân sang Canada từ thế kỷ 17. Tốt nghiệp Cao Học Sử tại Sir George Williams University ở Montreal năm 1973, qua được kỳ khảo hạch cấp tiến sĩ nhưng bỏ học vì sinh kế. Bà khởi đầu văn nghiệp rất trễ khi đã ngoài 50 tuổi, lúc đầu thành công về truyện ngắn nhưng sau đó đã chứng tỏ được là một người viết tiểu thuyết có tài. Những truyện dài được độc giả yêu thích gồm Postcards (được trao giải văn PEN/Faulkner nẳm 1993), Shipping News (giải National Book Award năm 1993 và Pulitzer năm 1994 và được Hollywood làm phim năm 2001), Accordion Crimes (1996) .
[Là người có kiến thức hàn lâm về Sử học, chịu ảnh hưởng quan niệm của trường phái sử học Annales của Pháp với những sử gia tên tuổi như Braudel, Block, và Febvre. Chi tiết này quan trọng trong việc đọc tác phẩm của Annie Proulx. Một cách tóm gọn: Theo bà, nhân vật tiểu thuyết được tạo hình một phần chính do các yếu tố địa lý, địa chất, khí hậu, thời tiết, và nhất là quá khứ ba đời và một phần khác do những biến cố xảy ra trong đời nhân vật. Hiện tại chao đảo luôn luôn bị chất đầy những tầng quá khứ.]
Truyện phim Brokeback Mountain do Larry McMurtry và Diana Ossana viết dựa trên truyện ngắn cùng tên của Annie Proulx. Cũng như trong hầu hết các tác phẩm khác, cảnh thổ và nhân vật của bà thuộc vùng Wyoming, Bắc Mỹ. Hai nhân vật chính Jack Twist và Ennis Del Mar hai chàng cao bồi 19 tuổi, nghèo và ít học. Truyện bắt đầu vào mùa hè năm 1963, hai người tình cờ gặp gỡ nhau vì cùng đi xin và được nhận việc làm ở văn phòng tìm việc Farm Service Employment. Joe, người điều hành Farm Service cắt cử Jack làm công việc chăn trừu và Ennis trông nom lều trại trong vùng thảo nguyên có rặng núi Brokeback thuộc tiểu bang Wyoming. Công việc buộc Jack phải căng lều ban đêm ngủ gần đàn trừu trong thảo nguyên giá lạnh. Hôm đầu tiên sau khi trở về trại, Ennis và Jack đổi công việc với nhau: Ennis đi chăn trừu và Jack giữ trại. Jack vì thế được ngủ trong lều còn Ennis phải nằm ngoài trời. Một đêm tỉnh dậy thấy Ennis rên hừ hừ run bần bật dưới tấm chăn mỏng manh, Jack gọi Ennis vào ngủ chung trong lều; những cọ xát của hai cơ thể trẻ trung cường tráng trong lúc ngủ mê đã dẫn đến việc hai người làm tình với nhau. Hôm sau, khi chuyện trò cả hai vẫn không cho rằng mình là người đồng tình luyến ái. Họ tiếp tục yêu nhau không chỉ bên trong lều trại mà còn cả ở ngoài thảo nguyên. Không ngờ Joe, khi dùng ống nhòm theo dõi công việc lại tình cờ khám phá ra mối liên hệ tình ái của Ennis và Jack.
Vì cơn bão tuyết đột nhiên kéo về sớm, Joe ra lệnh đem bầy trừu xuống núi, trả tiền công và cho cả Jack lẫn Ennis nghỉ việc. Phút chia tay tuy quyến luyến buồn bã, hai người không nghĩ sẽ có ngày gặp lại nhau. Mùa hè năm sau Jack trở lại văn phòng của Joe lấy cớ xin việc làm nhưng cốt ý dò hỏi tin tức về Ennis. Joe gián tiếp cho Jack hiểu ông ta biết rõ mối liên hệ tình ái của Jack và Ennis, rồi thẳng thừng xua đưổi Jack. Tháng năm trôi qua, Ennis lấy vợ và có hai con gái; Jack cũng lấy vợ ở Texas và có một con trai. Tuy lập gia đình nhưng cả hai người không thể quên được nhau. Vì gia đình vợ Jack có tiền lập trang trại nuôi xúc vật Jack được giao công việc hành chánh. Trong một chuyến đi mua trừu mấy năm sau đó, Jack và Ennis tình cờ gặp lại nhau. Ennis hẹn bạn tới nhà mình. Giây phút trùng phùng, Ennis và Jack kéo nhau vào một góc khuất dưới chân cầu thang của căn chung cư hôn nhau thắm thiết. Vợ Ennis đứng gần cửa sổ trên lầu tình cờ nhìn thấy, sững sờ đau đớn nhưng không tỏ phản ứng gì khi Ennis giới thiệu Jack. Không kìm giữ được, hai người rủ nhau ra phố, thuê khách sạn ở với nhau. Họ nhận ra rằng sau mấy năm xa cách, tình cảm đôi bên vẫn gắn bó như xưa. Biết rằng mối liên hệ không được xã hội chấp nhận, cả hai dự tính tìm cách mỗi năm một đôi lần khi thuận tiện sẽ lén lút hẹn hò trong vùng rừng núi hoang dã để được sống gần nhau. Mối liên hệ với Jack khiến gia đình Ennis mất hạnh phúc và rồi đi đến chỗ ly dị. Cuộc sống gia đình của Jack cũng không may mắn gì hơn. Jack muốn ly dị vợ, lập trang trại riêng để sống với người tình nhưng Ennis tỉnh táo hơn, khuyên Jack nên bỏ ý định này vì xã hội và gia đình đôi bean sẽ không bao giờ chấp nhận.
Tưởng đâu hai người có thể kéo dài mối tình như ý muốn nhưng không may Jack bị tai nạn tử thương. Ennis chỉ được biết tin khi tấm bưu thiếp hẹn hò anh gửi cho bạn bị bưu điện trả về vì người nhận đã chết. Ennis gọi điện thoại nói chuyện với vợ Jack để được biết rõ hơn về tai nạn xảy đến cho bạn. Bà này cũng cho Ennis biết sinh thời chồng mình thường nhắc đến Ennis và có ý muốn khi chết đi sẽ được hỏa táng và tro xương sẽ được đem đến rải ở Brokeback Mountain. Sau đó Ennis đi Texas tìm gặp cha me Jack để xin được thực hiện ý nguyện của bạn nhưng ông bố Jack lạnh lùng từ chối. Bà mẹ tỏ ra thông cảm hơn, cho Ennis lên thăm căn phòng cũ của Jack. Ennis xin cái áo của Jack mặc khi lần đầu hai người gặp nhau, anh đem về nhà treo lồng vào trong cái áo của mình đã mặc cũng cùng trong thời gian đó. Sau chuyến đi này, nhiều đêm Ennis nằm mơ thấy bạn; anh tin rằng giữa anh và Jack có một khoảng không gian trống vắng không thể lấp đầy.
[Theo Annie Proulx, bà đã mất 6 tháng để viết truyện ngắn này và đã dựa trên những quan sát thực sự của mình về hiện tượng người-sợ-người (homophobia) trong vùng đất Great Pure Noble Cowboy ở Wyoming. Hai nhân vật Jack và Ennis hoàn toàn do hư cấu. Diễn trình tưởng tượng, tư duy, hình dung, và mô tả cuộc sống, bản ngã, sinh hoạt và ngôn ngữ của hai nhân vật này đòi hỏi tác giả bỏ ra nhiều thời giờ và cố gắng. Như chúng ta thấy, chủ ý tác gia không phải muốn đề cập tới đồng tình luyến ái nhưng muốn đưa ra cái nhìn về thế giới và thân phận con người. Theo Annie Proulx, con người luôn bị gánh nặng quá khứ, văn hóa, xã hội không ngừng áp đảo. Đồng thời cuộc sống ngày hôm nay trong những hoàn cảnh chao đảo và phải đương đầu với những biến cố không thể biết trước sẽ xảy ra là những yếu tố định hình bản ngã và hành vi con người. Như vậy hai yếu tố lịch sử và xứ sở luôn có mặt trong tiểu thuyết của Annie Proulx.]
Brokeback Mountain là một trường hợp hiếm hoi một tác phẩm văn chương được điện ảnh thực hiện thành công. Trong quá khứ phần lớn những nhà văn có sách được làm thành phim thường cho rằng điện ảnh đã phản bội tác phẩm của mình. Khi ký bản quyền cho nhà sản xuất Annie Proulx chỉ đặt ra một điều kiện là phải giữ nguyên văn ngôn ngữ trong tác phẩm. Sau khi xem phim, Annie Proulx tuyên bố rất hài lòng về những người viết truyện phim, đạo diễn, cũng như các tài tử. Họ đã làm được một tác phẩm điện ảnh hoành tráng, tuyệt vời tuy cuốn phim đã được quay ở Alberta, Canada chứ không phải ở Wyoming hay Texas. Vì đối thoại trong phim được giữ nguyên như trong bản văn gốc của Annie Proulx nên khán giả nếu muốn thưởng thức trọn vẹn cuốn phim cần quen thuộc để hiểu được lối nói tiếng Mỹ của những chàng cao bồi miền Viễn Tây.
Đào Trung Đạo
© 2006 gio-o