phỏng vấn
nhà thơ
Nguyễn Thùy Song Thanh
lê thị huệ thực hiện
(Kỳ 4)
Lê Thị Huệ: Nói về cảm tưởng của chị từ trong nước gửi sáng tác đến một diễn đàn in tơ net ngoài nước, độc lập như gio-o.com.
Nguyễn Thùy Song Thanh: Vào khoảng giữa năm 2011 nhà thơ Nguyễn Thanh Châu từ Arizona gọi tôi ở Sài G̣n:
- Chị mở Gió O đi, có thơ chị đó.
Lúc đó tôi vẫn chưa biết gio-o.com. Tôi không ngờ Nguyễn Thanh Châu đă làm chuyện đáng ngạc nhiên cho tôi như vậy. Tôi đưa Nguyễn Thanh Châu xấp bản thảo đánh máy hơn 10 bài thơ mới sáng tác lúc Nguyễn Thanh Châu về lại Mỹ. Chỉ nghĩ là trao đổi bài viết cho nhau đọc đỡ buồn, với lại tôi chỉ gởi ké theo Khoa Hữu một CD truyện dài, Khoa Hữu nhờ Nguyễn Thanh Châu kiếm nơi in ở Mỹ. Tôi mở Gió-O. Hồi hộp t́m tên ḿnh. Click vào. Ôi chao lần đầu thơ tôi hiển thị trên mạng, chùm 3 bài, sao mà đẹp, sáng rỡ thế, một bài có tựa là Ở Hồ Itasca c̣n hai bài kia không nhớ tên. Trở lại trang đầu tôi chưa vội đọc bài các tác giả khác, ngắm nghía diện mạo Gió-O.
Đầu trang góc phải thấy tên Mai Thảo, đọc liền :
Chế lấy mây và gây lấy nắng
Chế lấy, đừng vay mượn đất trời.
Mai Thảo
Góc trái : đam mê / thách đố / trí huệ / sáng tạo
Hai cụm hai bên, chữ nghĩa nh́n nhau như đôi tri kỷ. Một bên là tiêu chuẩn chọn bài, một bên là chủ trương của diễn đàn Gió-O. Tôi nh́n thăm thẳm vào hai mảng chữ nghĩa đó. Mừng thấy chữ “Sáng Tạo” sáng rực trời Nam. Thế là yên tâm gởi bài tới sau khi Nguyễn Thanh Châu lần lượt gởi Gió-O hết xấp bài tôi đă đưa bạn ấy.
Văn chương trên in tơ net có cái đẹp của ảo. V́ ảo không trọng lượng, không khung nẹp, tự do, nhẹ tênh, nhanh siêu tốc nên lửng lửng khắp trời và len lách vào tận hang cùng ngơ hẹp. Cứ vào máy, gơ đúng tên là văn chương sẽ lập tức dơng dạc “có mặt”.
Nhưng vẫn c̣n một nhu cầu chính đáng là cũng muốn cái ảo thành cái thực có h́nh hài vật chất giấy trắng mực đen để khoe với đồng bào ḿnh đứa con ḿnh đă hoài thai bằng tâm huyết. Cho nên tôi đă đưa thơ ḿnh in thành sách.
Lê Thị Huệ: Một ngày của đời sống chị hiện nay như thế nào?
Nguyễn Thùy Song Thanh: Không có ǵ đặc biệt đối với một phụ nữ đă nghỉ hưu như tôi. Thỉnh thoảng tôi vẫn nhớ lớp, nhớ trường. Một tâm hồn đến với nhiều tâm hồn thông qua chữ nghĩa. Không biết người học có nhận thấy cái tính “thơ thẩn” của tôi khi đứng trước lớp không. Mỗi học sinh, sinh viên, học viên là một nét thơ trong mắt tôi v́ vậy tôi nhớ.
Một ngày như mọi ngày. Mọi ngày như mọi người. Có vài điều tôi tự bắt buộc ḿnh phải làm:
- Thể dục mỗi sáng : đi bộ, một ḿnh đến sân Phú Thọ, xưa kia là trường đua Phú Thọ. Tập, không theo môn phái, nhóm nhất định. Tự chế ra các động tác phù hợp với ḿnh để tập, một chút yoga, một chút tài-chi, một chút học đường v.v…tập trong một giờ. Ngồi bên ao cá thêm 15 phút để tịnh dưỡng hoặc để nghĩ tiếp những ǵ từ tối qua, từ sáng sớm trước khi đi chưa nghĩ xong. Bên ao cá này nhiều bài thơ đă ra đời. Từ thể dục thật, một quá tŕnh hơn 10 năm, sang thể dục ảo, thời gian ủ mầm quá lâu để cuối cùng có chùm thơ Thể dục ảo.
- Công tác thiện nguyện tại gia : kèm 5 đứa cháu ngoại, nội học. Từ tiểu học đến luyện thi đại học, chỉ tiếng Anh thôi. Mỗi đứa cháu phát cho người bà này một thời khóa biểu 3 giờ / tuần. Chúng nó tự giàn xếp với nhau để tránh trùng giờ học. Như vậy ngày nào cũng có đứa đến học. Có khi phải dạy cả sáng và chiều. Ngoài hai công việc hàng ngày kể trên tôi tự do để đọc và để viết. Tôi khoái đọc hơn viết v́ đọc vui hơn. Viết là tự đày đọa ḿnh. Nhưng khi bài thơ hoàn tất th́ hạnh phúc biết mấy, chắc cô Lê cũng thế khi làm thơ.
Một ngày của tôi bắt đầu từ 4 a.m đến 11 p.m. Không ngủ trưa. Hay cắt thời gian làm nhiều khúc ngắn giữa khi làm việc, đi tới đi lui để xả mệt và xả stress. Tôi vẫn cảm thấy một ngày quá ngắn và thời gian bay siêu tốc.
Lê Thị Huệ: Nếu được làm lại từ những nằm 20 tuổi, là một người đàn bà trí thức Sài G̣n thành đạt theo một nghĩa tương đối nào đó, chị sẽ chọn lựa lại như thế nào? Trong cái ư thức người đàn bà Việt Nam được dạy, bị, tự động, t́nh nguyện, sống cho tha nhân trước khi sống cho ḿnh . Chị cũng biết là trận chiến khốc liệt nhất của người đàn bà đương đại là sống cho ḿnh như thế nào để tha nhân (chồng con, cha me, xă hội) vẫn vận hành một cách tiến bộ.
Nguyễn Thùy Song Thanh: nhà thơ Lê Thị Huệ ạ, câu hỏi này quả t́nh làm khó Nguyễn Thùy Song Thanh rồi.
Trở lại tuổi 20, đồng trang lứa với tôi có 2 nhà thơ văn Nhă Ca và Nguyễn Thị Hoàng. Chúng tôi đều ư thức được ḿnh muốn ǵ nhưng mỗi người có mỗi tính cách cố định, mà Nguyễn Thị Hoàng gọi là tự tính bất biến, khác nhau cho nên cách chúng tôi có những quyết định lớn cho đời ḿnh cũng khác nhau. Hai chị Nhă Ca , Nguyễn Thị Hoàng, những cây bút nữ mà tôi rất nể. Họ là những cô gái mạnh mẽ, quyết liệt dấn thân, dứt khoát bỏ lại sau lưng những ràng buộc gia đ́nh (cha me,anh chị em ...), trường lớp, những thành kiến xă hội , và can đảm rời bỏ Huế theo tiếng gọi của t́nh yêu, của chữ nghĩa. Họ đă dũng cảm vượt qua vô vàn khó khăn trong cuộc sống nơi xa lạ :
Tôi bỏ nhà ra đi năm mười chín tuổi
Đêm trước ngày đi nằm đợi tiếng chuông
Cuối cơn điên đầu giấc ngủ đau buồn
Tiếng chuông tan đều như hơi thở anh em
Tiếng chuông tan rời như lệ mẹ hiền
....
Tiếng chuông tan tành như tiếng vỡ trong tôi
....
Trời mưa trời mưa vẫn trời mưa
Má ơi má ơi
Con c̣n sống
Nhă Ca
Nguyễn Thị Hoàng trước khi về Sài G̣n đă trải qua vài cuộc t́nh ở tỉnh, sinh con và tan nát cơi ḷng ...
Họ có khi nào hối tiếc đă có cuộc ra đi của đời ḿnh không:
Với thân nhỏ chín muồi trăm tội lỗi
Tôi trờ về mang tủi nhục trên vai
Giữa ngă ba đường tay hờ gối mỏi
Tôi cầu xin đời ban phép lạ tương lai
Nhă Ca
Trong cơn chăn gối ră rời
Em nghe từng chuyến xe đời đi qua
...
Lênh đênh tiếng hát kinh cầu
Ăn năn cổ thụ cúi đầu ngẩn ngơ
Nguyễn Thị Hoàng
Có hối tiếc nhưng không đầu hàng. Và họ đă thành công. Cay đắng thành công. Ngoạn mục thành công. Và rực rỡ thành danh.
C̣n Nguyễn Thùy Song Thanh tôi, cùng trang lứa khởi sự viết lách như đă thưa ở trên, giống nhau ở chỗ ư thức rơ ràng ḿnh muốn ǵ nhưng khác nhau ở tính cách "Gieo một tính cách gặt một số phận". Quả thật là đúng. Tôi trưởng thành trong hai lớp vỏ bọc bằng thép: Một lớp là truyền thống, lớp kia là tôn giáo (chưa kể lớp vỏ thứ ba là Sư Phạm). Hai lớp vỏ này đă biến tôi thành con rùa rụt cổ. Ở tuổi 20, 21, 22 tôi vẫn chưa có người yêu thật sự, mặc dù người yêu tôi và người được mai mối đến với gia đ́nh cũng nhiều. Có những người tôi quư như bạn hiền, có những người h́nh như tôi thấy yêu. Mà không phải. Tôi hỏi bạn gái yêu là sao. Là khi nào mày thấy nhớ nhung, nhớ đứng nhớ ngồi, nhớ ngủ nhớ thức, thấy không thể thiếu người đó trong đời. Vậy là chưa có ai là mặt trời để tôi làm hoa hướng dương. Và rồi Khoa Hữu xuất hiện như cơn giông :
Thành phố này ngày nọ
Sững sờ con mắt ngó
Sao chàng giống cơn giông làm vậy
Bắt đầu nghi lễ t́nh yêu chăng
Hay là bài học nhập môn cho trái tim tập vẽ
.....
Trong trí tưởng tinh khiết của nàng
Chân dung được phác thảo
Mỗi ngày một xúc động hơn
....
Trái tim trầm luân
Của sính lễ c̣n giữ được:
Chiếc lá vàng gió cuốn giữa cơn giông
Nguyễn Thùy Song Thanh
Cơn giông đă mang lại cho tôi người chồng. Khoa Hữu không phải là người chồng lư tưởng, người cha gương mẫu. Nhưng là tri kỷ của tôi. Tôi phải mở rộng trái tim bao dung để vẫn yêu, để tri ân tấm ḷng người tri kỷ, để c̣n bên nhau trọn đời . Về già, Khoa Hữu "ngộ" ra điều ǵ, thay đổi cách sống, lại là người ông tuyệt vời của các cháu nội ngoại và là ông chồng già đáng yêu của tôi ... Thời gian khó khăn nhất: Sau 1975. V́ muốn gia đ́nh ḿnh toàn vẹn, không nứt rạn, không tan ră tôi phải nỗ lực "cày bừa" để kiếm tiền, hy sinh hoài băo sáng tác ban đầu. Hơn 25 năm gần như tôi không sáng tác được ǵ. Linh hồn tôi âm thầm đau khổ như thế nào không ai biết đâu. Cho đến giờ tôi vẫn tự nhận ḿnh thụ động, bất tài, không xoay chuyển nổi t́nh thế cuộc sống gia đ́nh cho tốt hơn để các con tôi có thể hănh diện có bà mẹ tuyệt vời .
Dù tôi bất lực, bất tài, đó cũng là ư thức của một người đàn bà Việt Nam sống cho tha nhân (sống cho chồng con, cha mẹ, xă hội) trước khi sống cho ḿnh, như cô Lê đề cập.
Bây giờ đă ngoài 70 ,đang ở giữa 70 và 80 tôi cảm ơn chồng tôi Khoa Hữu đă gom thơ tôi trước 1975 lại in tập Hừng Đông Sau Rừng năm 2003 để an ủi tôi, để có nụ cười bừng thức của tôi. Tôi cảm ơn Gió-O vào năm 2011 đă vực dậy cơn điên sáng tác của một tâm hồn thơ tưởng đă tự hủy, tự ch́m sâu mất tăm ở tầng vực nào rồi . Bây giờ có làm ǵ cũng chỉ là (nói theo Bùi Giáng) để vui thôi mà. Già mà c̣n có niềm vui tuyệt đỉnh này th́ quỷ phải khóc, thần phải sầu v́ ganh tị
Trở lại ư chính của câu hỏi: Nếu được làm lại từ những năm 20 tuổi , tôi sẽ chọn lựa như thế nào - và với tư cách một người đàn bà đương đại sống cho ḿnh như thế nào để tha nhân vận hành một cách tiến bộ .
Câu hỏi này tôi cố ư chia thành 2 phần cách nhau bằng một dấu ngang
- Phần đầu câu hỏi thuộc về loại giả thiết bất khả thi (unreal condition/unlikely condition/impossible condition)
Thực tế là tôi yêu nghề (dạy học ) yêu chồng, quư con, không thể trả lời trái với ḷng ḿnh . Ví dụ như đổi nghề để kiếm được nhiều tiền hơn, lựa người khác ngon hơn làm chồng, không sinh con để rảnh rang sống cho ḿnh v.v... Cho nên câu trả lời của tôi là nếu được lựa chọn tôi lựa chọn ḿnh không sinh ra nghĩa là không có tôi hiện hữu trên đời (không ai có thể lựa chọn điều này ! )
- Phần hai của câu hỏi :
Phần này dành cho chủ biên Lê Thị Huệ và những người trẻ hơn trả lời sẽ đúng hơn. Tôi quá đát để trả lời rồi. Tôi chắc chắn là không dễ dàng ǵ khi phải vừa theo đuổi sự nghiệp ḿnh .vừa chu toàn bổn phận với tha nhân.
Lê Thị Huệ: Chị t́m kiếm ǵ ở những tác phẩm của ḿnh ?
Nguyễn Thùy Song Thanh: Câu hỏi này tôi cần diễn đạt lại theo như tôi hiểu : sản phẩm trí tuệ của chị đă phô bày ra trong tác phẩm của ḿnh như họa sĩ triển lăm tranh của ḿnh trong pḥng tranh, chị c̣n t́m ǵ ẩn trong đó ?
Tôi t́m kiếm 3 điều.
Thứ nhất, tôi t́m thấy tôi một người Việt Nam với T́nh Yêu viết hoa : yêu bản thân, yêu đồng bào, yêu đất nước, yêu đồng loại.
Thứ hai, tôi t́m xem, với tâm quyết, tôi có góp được một đồng tiền vàng nào, một tia mặt trời mới nào vào ngôn ngữ Việt để làm giàu thêm, làm sáng đẹp thêm tiếng nước tôi ?
Tôi chắc cô Lê sẽ hỏi : Vậy chị có t́m thấy không
- Thưa, chưa thấy ǵ. Một xu cũng chưa, một tia sáng yếu cũng chưa thấy. Chưa có nghĩa là c̣n hy vọng và c̣n nổ lực phát triển. Bản thân tôi cùng với những thế hệ kế tiếp sẽ theo đuổi việc này.
Thứ ba,
Lời thưa đầu tiên của ban mai
Tiếng mở cửa - Mở nắp vũ trụ
Bằng một động tác cho buổi đầu đời của ư thức tôi mở nắp vũ trụ - nghĩa là mở ra cơi Vô Cùng - Dứt khoát, cơi vô cùng của tôi không phải là cơi hư không. Trong cơi vô cùng tôi cảm nhận được Thượng Đế vô h́nh là đấng Sáng Tạo, khởi đầu mọi sáng tạo, là Alpha và Omega, khoảng giữa Alpha và Omega là hạnh phúc tôi,
…
Linh hồn tôi khởi từ Đấng Alpha
Mù mịt cơi về Omega
…
Từ khiển thị lực. Nhắm mắt tưởng tượng
Phóng tầm lên cao – vút qua các tầng mây hổn độn nhân gian
…
Lên cao … cao nữa
Làm sao cảm nhận Vô Cùng
Con nhỏ nhoi thấp mọn vô năng
Chưa thể gặp Ngài
Nhưng con trông thấy chàng trên mây đĩnh đạc
Bàn tay vẫy trổ năm nhánh thuyền độc mộc
Nhấp nhô sóng âm dương
Năm mũi rẻ hướng tới năm châu lục hồng hoang
Hẹn sẽ chở về hạnh phúc sơ nguyên khẳm
(Thể dục ảo – Mây ấm)
(c̣n tiếp)
Nguyễn Thùy Song Thanh
tên thật Nguyễn Bạch Tuyết
Sinh tại Sađec
Sống tại Sài g̣n
Học tiểu học, trung học, đại học tại Sàig̣n
Cử nhân Anh Văn
Dạy học các trường trung học công lập và các trung tâm ngoại ngữ. Nghỉ dạy hẳn từ tháng 9.2011
Có thơ đăng từ năm 1959 trên các tạp chí : Bách Khoa, Hiện đại, Nghệ thuật…
Sau 1975:
- Ngưng sáng tác hơn 25 năm
- Hừng Đông Sau Rừng (thơ), nxb Thanh Niên, Sài G̣n, 2003
- Cánh Cửa (thơ), nxb Trẻ, Sài G̣n, 2014
http://www.gio-o.com/NguyenThuySongThanh.html
© gio-o.com 2014